Dưới đây là gợi ý trả lời cho các câu hỏi của đề:
─────────────────────────────
Câu 17.
Trong 5 biện pháp được liệt kê:
1. Thụ tinh nhân tạo
2. Cải tạo giống vật nuôi
3. Nuôi cấy phôi
4. Thay đổi yếu tố môi trường và chế độ ăn
5. Tách tinh trùng
Trong số đó, các biện pháp trực tiếp can thiệp vào quá trình thụ tinh, phát triển phôi hay ảnh hưởng đến chất lượng/tỷ lệ thụ tinh (điều khiển “số con”) thường được xem là:
– Thụ tinh nhân tạo (1): can thiệp ngoài cơ thể để thụ tinh.
– Nuôi cấy phôi (3): tạo điều kiện phát triển phôi ở môi trường kiểm soát.
– Thay đổi yếu tố môi trường và chế độ ăn (4): từ đó điều chỉnh hiệu quả sinh sản (vì yếu tố môi trường ảnh hưởng mật thiết đến sinh lý sinh sản).
– Tách tinh trùng (5): các kỹ thuật tách chọn có thể được áp dụng trong việc kiểm soát quá trình thụ tinh, bao gồm cả chọn giới tính, tăng tỷ lệ thành công.
Cải tạo giống vật nuôi (2) liên quan đến việc chọn lọc và lai tạo theo hướng di truyền về năng suất hay chất lượng, chứ không trực tiếp “điều khiển số con” theo nghĩa can thiệp ngay vào quá trình sinh sản.
Vậy các biện pháp điều khiển số con là số 1, 3, 4 và 5.
Viết liền, theo thứ tự từ bé đến lớn: 1345.
─────────────────────────────
Câu 18.
Xét các phát biểu:
1. “Phản xạ có điều kiện có số lượng tế bào thần kinh tham gia nhiều hơn phản xạ không điều kiện.”
– Đây là phát biểu đúng, vì phản xạ có điều kiện đòi hỏi các mạch thần kinh phức tạp hơn.
2. “Số lượng phản xạ có điều kiện ở cá thể động vật là không hạn chế.”
– Phát biểu này cũng đúng; một cá thể có thể học được rất nhiều phản xạ có điều kiện trong suốt cuộc đời.
3. “Động vật bậc thấp không có hoặc có rất ít phản xạ có điều kiện.”
– Điều này đúng vì các loài với hệ thần kinh đơn giản hầu như chỉ có phản xạ bẩm sinh (không điều kiện).
4. “Phản xạ không điều kiện có tính bền vững cao còn phản xạ có điều kiện dễ mất đi.”
– Phát biểu này cũng đúng; phản xạ không điều kiện là di truyền và ổn định, trong khi phản xạ có điều kiện nếu không được củng cố sẽ nhanh mất đi.
Vậy cả 4 phát biểu (1, 2, 3, 4) đều đúng.
Viết liền theo thứ tự từ bé đến lớn: 1234.
─────────────────────────────
Câu 19.
Bảng số liệu về nuôi cấy mô của cây lan Hoàng Thảo cho thấy:
– Khi nồng độ của hợp chất “I” thấp và “II” cao (tỷ lệ I:II nhỏ) thì số chồi tạo thành nhiều (điểm nhấn cho quá trình tạo chồi).
– Ngược lại, khi tỷ lệ I:II tăng cao (I lớn, II nhỏ) thì số rễ tăng rõ rệt, còn số chồi giảm.
Trong ngành nuôi cấy mô thực vật, hiện nay đã biết:
– Auxin chủ yếu điều hòa sự tạo rễ.
– Cytokinin chủ yếu thúc đẩy sự phát sinh chồi.
Từ kết quả trên, hợp chất I và II thể hiện mối quan hệ:
– Khi tỷ lệ Cytokinin (dưới dạng chất kích thích tạo chồi) trên Auxin (chất kích thích tạo rễ) cao thì cây tạo chồi,
– Ngược lại, khi Auxin chiếm ưu thế thì cây tạo rễ.
Do đó, để mô tả được hiện tượng trên, hai hoocmon được sử dụng trong nuôi cấy mô phải là Auxin và Cytokinin. Câu hỏi yêu cầu cho biết “I/II là tương quan của các loại hoocmon nào”, với I ứng với hoocmon điều hòa rễ (Auxin) và II ứng với hoocmon điều hòa chồi (Cytokinin).
Theo đó, tương quan được mô tả là: Auxin/Cytokinin.
Trong các lựa chọn đã cho, đáp án phù hợp là:
4. Auxin/Cytokinin.
─────────────────────────────
Câu 20.
a. So sánh thân cây tre và thân cây bạch đàn sau khi gãy ngọn:
• Cây tre có mô tăng dài phân bố dọc theo các đốt. Khi ngọn cây bị gãy, các đốt giữa thân vẫn giữ hoạt động tăng dài, cho phép cây tiếp tục cao lên.
• Ngược lại, cây bạch đàn chủ yếu phát triển do đỉnh tăng trưởng (đỉnh của trụ chính) giữ vai trò là trung tâm điều hòa sinh trưởng. Khi đỉnh này bị mất, cơ chế điều hòa không còn hoạt động hiệu quả, khiến cây không còn khả năng cao thêm nữa.
b. Các nhân tố bên trong ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật bao gồm:
– Yếu tố di truyền: quy định giới hạn tối đa về kích thước và hình thái của cá thể.
– Nội tiết (hormone): Các hormone như hormone tăng trưởng (GH), hormone tuyến giáp (thyroxine), hormone sinh dục,… điều hòa quá trình phát triển, chuyển hoá.
– Yếu tố miễn dịch và các yếu tố nội bào khác (sự phân chia tế bào, biểu hiện gen…).
Để đạt được chiều cao tối ưu cho cơ thể mỗi người, cần đề xuất:
– Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ (cung cấp protein, vitamin, khoáng chất cần thiết cho sự tổng hợp các hormone và tăng trưởng xương).
– Tập luyện thể dục thể thao điều độ, qua đó kích thích sản sinh hormone tăng trưởng tự nhiên.
– Chăm sóc sức khỏe tổng quát, theo dõi và can thiệp sớm các bất thường về nội tiết nếu có.
– Ngủ đủ giấc và duy trì lối sống lành mạnh, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển thể chất.
─────────────────────────────
Câu 21.
a. Để bảo tồn các giống cây trồng quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp được khuyến nghị là bảo tồn thông qua công nghệ nuôi cấy mô in vitro hoặc bảo tồn đông lạnh (cryopreservation).
Lý do:
– Phương pháp này không chỉ cho phép giữ lại di vật của giống quý mà còn tạo ra số lượng lớn cây giống không bị nhiễm bệnh, đồng thời không phụ thuộc vào mùa vụ hay điều kiện tự nhiên.
– Ngoài ra, nuôi cấy mô giúp duy trì trình tự di truyền của giống cây, tránh tình trạng lai tạo không kiểm soát.
b. Cơ chế điều hòa sinh trứng ở động vật liên quan mật thiết đến các hormone nội tiết chủ chốt:
– Ở phụ nữ (và ở một số động vật khác) sự phát triển và rụng trứng được điều hòa bởi trục Hypothalamus-Hypophysis-Hôn (axis nội tiết).
– Hypothalamus tiết GnRH kích thích tuyến yên sản xuất FSH và LH. Sự tăng đột biến LH là tín hiệu kích hoạt rụng trứng.
– Sau khi rụng trứng, hormone progesterone được sản sinh từ thể hoàng nang để duy trì môi trường cho sự phát triển của phôi.
Vận dụng kiến thức này, các biện pháp tránh thai nội tiết (thuốc tránh thai) được thiết kế nhằm ức chế sự tăng đột biến của LH và/hoặc FSH, từ đó ngăn chặn rụng trứng. Cụ thể, các loại thuốc như estrogen và progestin khi sử dụng đúng liều lượng sẽ tạo ra phản hồi âm với hệ thống nội tiết, ức chế tuyến yên tiết GnRH, khiến không có đủ kích thích cho quá trình rụng trứng, do đó ngăn chặn khả năng thụ tinh.
─────────────────────────────
Tóm lại, các đáp án viết liền không dấu theo thứ tự khi yêu cầu như sau:
• Câu 17: 1345
• Câu 18: 1234
• Câu 19: 4 (Auxin/Cytokinin)
Câu 20 và Câu 21 là dạng tự luận cần trình bày giải thích như đã gợi ý ở trên.