Để phân tích đặc sắc nghệ thuật trong "Chiếc thuyền ngoài xa", ta có thể tập trung vào các yếu tố sau:
* Nghệ thuật xây dựng tình huống: Tác giả đã dựng nên tình huống nghịch lý giữa hình ảnh của con thuyền khi ở ngoài xa với con thuyền lúc đến gần để tạo ra tình huống nhận thức cho nhân vật của mình, cũng là cho người đọc. Tình huống này không chỉ tạo nên sự bất ngờ, kịch tính mà còn giúp bộc lộ những giá trị đạo đức, xã hội sâu sắc.
* Khắc họa nhân vật: Nguyễn Minh Châu đã khắc họa nhân vật một cách tinh tế và chân thực. Nhân vật được miêu tả qua hành động, cử chỉ, tâm trạng, từ đó bộc lộ bản chất, tính cách của họ. Ví dụ, nhân vật người đàn bà hàng chài được miêu tả qua những hành động nhẫn nhục, cam chịu nhưng ẩn chứa bên trong là lòng vị tha, bao dung.
* Cốt truyện hấp dẫn: Cốt truyện "Chiếc thuyền ngoài xa" được xây dựng một cách logic, chặt chẽ, tạo nên sự hấp dẫn cho người đọc. Các tình tiết được sắp xếp một cách khéo léo, tạo nên sự bất ngờ, kịch tính, khiến người đọc phải theo dõi từng chi tiết.
* Ngôn ngữ sử dụng: Ngôn ngữ trong "Chiếc thuyền ngoài xa" được sử dụng một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với bối cảnh và tâm trạng của nhân vật. Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, hoán dụ,... để tăng thêm sức biểu cảm cho tác phẩm.
* Giọng điệu: Giọng điệu của tác phẩm mang tính chiêm nghiệm, suy tư, trăn trở. Điều này thể hiện rõ qua việc tác giả đặt ra những vấn đề về cuộc sống, về con người, về cái đẹp, cái thiện, cái ác.
* Phong cách nghệ thuật: Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu trong "Chiếc thuyền ngoài xa" mang đậm dấu ấn cá nhân. Ông sử dụng lối kể chuyện đan xen giữa quá khứ và hiện tại, giữa thực tại và hồi ức, tạo nên chiều sâu cho tác phẩm. Đồng thời, ông cũng sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật khác nhau để làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm.