Cho bài toán:
- Điện tích \( q_1 = 4 \times 10^{-8} \, C \) tại điểm A
- Điện tích \( q_2 = -4 \times 10^{-8} \, C \) tại điểm B
- Khoảng cách AB = 4 cm = 0,04 m
- Điện tích \( q = 2 \times 10^{-9} \, C \) đặt tại điểm M
- Khoảng cách AM = 4 cm = 0,04 m
- Khoảng cách BM = 8 cm = 0,08 m
Yêu cầu: Tính lực tổng hợp tác dụng lên điện tích \( q \) tại M do hai điện tích \( q_1 \) và \( q_2 \).
---
**Bước 1: Xác định các lực tác dụng lên \( q \)**
Lực tương tác giữa hai điện tích được tính theo công thức Coulomb:
\[
F = k \frac{|q_1 q_2|}{r^2}
\]
trong đó:
- \( k = 9 \times 10^9 \, N \cdot m^2/C^2 \)
- \( r \) là khoảng cách giữa hai điện tích.
---
**Bước 2: Tính lực do \( q_1 \) lên \( q \)**
- Khoảng cách AM = 0,04 m
- \( F_1 = k \frac{|q_1 q|}{AM^2} = 9 \times 10^9 \times \frac{4 \times 10^{-8} \times 2 \times 10^{-9}}{(0,04)^2} \)
Tính:
\[
F_1 = 9 \times 10^9 \times \frac{8 \times 10^{-17}}{0,0016} = 9 \times 10^9 \times 5 \times 10^{-14} = 4,5 \times 10^{-4} \, N
\]
---
**Bước 3: Tính lực do \( q_2 \) lên \( q \)**
- Khoảng cách BM = 0,08 m
- \( F_2 = k \frac{|q_2 q|}{BM^2} = 9 \times 10^9 \times \frac{4 \times 10^{-8} \times 2 \times 10^{-9}}{(0,08)^2} \)
Tính:
\[
F_2 = 9 \times 10^9 \times \frac{8 \times 10^{-17}}{0,0064} = 9 \times 10^9 \times 1,25 \times 10^{-14} = 1,125 \times 10^{-4} \, N
\]
---
**Bước 4: Xác định hướng các lực**
- \( q_1 = +4 \times 10^{-8} C \) dương, \( q = +2 \times 10^{-9} C \) cũng dương. Hai điện tích cùng dấu nên lực đẩy nhau.
Vì \( q \) ở M cách A 4cm, lực do \( q_1 \) lên \( q \) sẽ hướng từ M ra xa A.
- \( q_2 = -4 \times 10^{-8} C \) âm, \( q = +2 \times 10^{-9} C \) dương. Hai điện tích trái dấu nên lực hút nhau.
Lực do \( q_2 \) lên \( q \) hướng từ M đến B.
---
**Bước 5: Xác định vị trí điểm M so với A và B**
- Điểm A và B cách nhau 4cm.
- M cách A 4cm, cách B 8cm.
- Vậy A-----M-----B, trong đó AM=4cm và MB=8cm => Tổng AB = AM + MB = 12cm, mâu thuẫn với đề bài AB=4cm.
Hoặc nếu đặt M không nằm trên đoạn AB mà ngoài đoạn AB, ta cần xem lại vị trí.
---
**Phân tích vị trí M:**
Đề bài cho:
- A và B cách nhau 4cm (0,04 m)
- M cách A 4cm (0,04 m)
- M cách B 8cm (0,08 m)
Vậy vị trí M phải nằm trên đường thẳng chứa AB nhưng ngoài đoạn AB, vì khoảng cách AM + MB ≠ AB.
Giả sử trục nằm trên đoạn thẳng AB, chọn A ở vị trí 0, B ở vị trí 0,04 m.
Nếu M nằm trên trục này, khoảng cách AM = |x_M - 0| = 0,04 m
Khoảng cách BM = |x_M - 0,04| = 0,08 m
Giải hệ:
\[
|x_M| = 0,04 \\
|x_M - 0,04| = 0,08
\]
Nếu \( x_M > 0 \):
- \( x_M = 0,04 \)
- \( x_M - 0,04 = 0,08 \Rightarrow x_M = 0,12 \)
Mâu thuẫn.
Nếu \( x_M < 0 \):
- \( |x_M| = 0,04 \Rightarrow x_M = -0,04 \)
- \( |x_M - 0,04| = |-0,04 - 0,04| = | -0,08| = 0,08 \) đúng.
Vậy:
- A ở 0
- B ở 0,04 m
- M ở -0,04 m (bên trái A)
---
**Bước 6: Xác định hướng lực**
- \( q_1 \) ở A (x=0), \( q = 2 \times 10^{-9} C \) ở M (x=-0,04 m)
Khoảng cách AM = 0,04 m
- \( q_1 > 0 \), \( q > 0 \) => lực đẩy, lực do \( q_1 \) lên \( q \) hướng từ M ra xa A, tức là hướng sang trái (trên trục Ox, hướng âm).
- \( q_2 \) ở B (x=0,04 m), \( q = 2 \times 10^{-9} C \) ở M (x=-0,04 m)
Khoảng cách BM = 0,08 m
- \( q_2 < 0 \), \( q > 0 \) => lực hút, lực do \( q_2 \) lên \( q \) hướng từ M đến B, tức là từ x = -0,04 đến x = 0,04, hướng sang phải (hướng dương).
---
**Bước 7: Tính lực tổng hợp**
- \( F_1 = 4,5 \times 10^{-4} \, N \), hướng âm (trái)
- \( F_2 = 1,125 \times 10^{-4} \, N \), hướng dương (phải)
Tổng lực:
\[
F = F_2 - F_1 = 1,125 \times 10^{-4} - 4,5 \times 10^{-4} = -3,375 \times 10^{-4} \, N
\]
Cường độ lực là \( 3,375 \times 10^{-4} \, N \), hướng về bên trái.
---
**Kết luận:**
Lực tác dụng lên điện tích \( q \) tại M có độ lớn là \( 3,375 \times 10^{-4} \, N \).
---
**Chọn đáp án:**
D. \( 3,375 \times 10^{-4} \, N \)
---
**Tóm tắt:**
\[
\boxed{
F = 3,375 \times 10^{-4} \, N
}
\]
Đáp án đúng là D.