Đỗ Trung Quân là một nhà thơ lớn của Việt Nam. Ông có rất nhiều những tác phẩm hay khiến người đọc vô cùng yêu thích và một trong số đó là bài thơ "Bài học đầu cho con". Ngay từ nhan đề bài thơ, độc giả đã phần nào hiểu được nội dung bao quát mà các câu thơ muốn đề cập đến. Đó là tình cảm quê hương đất nước thiêng liêng, sâu nặng.
Mở đầu bài thơ, tác giả viết:
Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều
Hai câu hỏi tu từ được lặp đi lặp lại hai lần nhằm nhấn mạnh vào tầm quan trọng của khái niệm "quê hương". Với bất kì ai, việc định nghĩa thế nào là quê hương có lẽ cũng không mấy dễ dàng. Bằng cách đặt hai câu hỏi liên tiếp như vậy, nhà thơ Đỗ Trung Quân đã khéo léo dẫn dắt chúng ta vào mạch cảm xúc của bài thơ. Những câu thơ tiếp theo thật giàu hình ảnh, ý nghĩa:
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay
Với một loạt hình ảnh so sánh, ví von hết sức đặc sắc, nhà thơ đã đưa ra những định nghĩa rất cụ thể về quê hương. Trong trí óc non nớt của một đứa trẻ, quê hương là chùm khế ngọt, là con đường đi học rợp bướm vàng bay. Chùm khế ngọt thì ai mà chẳng mê, con đường đi học đẹp đẽ và thơ mộng thì ắt hẳn sẽ in đậm trong kí ức mỗi người suốt đời. Nhà thơ đã sử dụng những sự vật, hiện tượng quen thuộc, giản dị và thân thương để định nghĩa về quê hương. Cách định nghĩa này vừa giàu tính nghệ thuật, vừa truyền tải được một cách chân thực và đầy đủ nhất về khái niệm quê hương.
Không dừng lại ở đó, tác giả tiếp tục đưa ra những định nghĩa khác về quê hương:
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương xuất hiện ngay cả trong những giấc mơ dịu dàng, êm ả. Đó là những cánh diều xanh biếc thả mình bay bổng trên bầu trời rộng lớn, là con đò lững lờ trôi trên dòng sông nhỏ hẹp. Những hình ảnh này gợi lên một cuộc sống yên bình, ấm áp, thanh bình và tĩnh lặng nơi vùng quê.
Tác giả còn sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ nhằm nhấn mạnh hơn nữa ý nghĩa của quê hương trong lòng mỗi người:
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè
Quê hương gắn liền với chiếc cầu tre nhỏ, gắn liền với người mẹ tần tảo, chịu khó. Hình ảnh người mẹ xuất hiện trong bài thơ càng làm cho bài thơ thêm đong đầy yêu thương. Không chỉ định nghĩa quê hương một cách chung chung, nhà thơ Đỗ Trung Quân còn khẳng định quê hương qua những kỉ niệm tuổi thơ. Đó là những kỉ niệm gần gũi, thân thuộc, in đậm trong kí ức của mỗi người.
Và cuối cùng, sau tất cả những định nghĩa ấy, nhà thơ kết thúc bài thơ bằng một câu thơ vô cùng sâu sắc:
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người
Câu thơ nhắc nhở mỗi chúng ta rằng nếu không biết ơn, trân trọng quê hương thì sẽ không bao giờ lớn khôn thành người. Hai chữ "không lớn" ở đây vừa có ý nghĩa chỉ sự thiếu hụt về thể xác, vừa có ý nghĩa chỉ sự cằn cỗi trong tâm hồn. Con người không gắn bó với quê hương không thể trở thành một công dân lương thiện, không cống hiến được gì cho đất nước.
Bằng việc sử dụng những hình ảnh giản dị, thân thương, quen thuộc, nhà thơ đã đem đến một bài thơ giàu ý nghĩa. Bài thơ nhắc nhở mỗi chúng ta về vai trò, ý nghĩa to lớn của quê hương. Đồng thời khuyên nhủ con người cần biết ơn, trân trọng quê hương.
Nhìn chung, bài thơ "Bài học đầu cho con" của Đỗ Trung Quân là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã góp phần bồi đắp cho chúng ta tình yêu quê hương đất nước.