Nàng Vọng Phu là một hình ảnh quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam, gắn liền với những câu chuyện cổ tích, truyền thuyết về người phụ nữ chung thủy, son sắt chờ chồng. Hình tượng này đã được khắc họa qua nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật, trong đó có bài thơ “Hòn Vọng Phu” của Nguyễn Du. Tuy nhiên, hình tượng nàng Vọng Phu trong “Hòn Vọng Phu” lại mang những nét đặc trưng riêng, phản ánh những giá trị nhân văn sâu sắc.
Bài thơ “Hòn Vọng Phu” kể về câu chuyện tình yêu bi thương của đôi vợ chồng trẻ. Người chồng đi chinh chiến, người vợ ở nhà chờ đợi, nhưng rồi người chồng bị bỏ rơi, người vợ phải sống trong cô đơn, tuyệt vọng. Hình ảnh hòn Vọng Phu – nơi người vợ ngóng chồng – được Nguyễn Du miêu tả bằng những câu thơ đầy ám ảnh:
“Vọng Phu đá đứng chơ vơ
Giữa trời non nước biếc mờ sương bay.”
Trong hai đoạn cuối của văn bản ở phần Đọc hiểu, hình tượng nàng Vọng Phu được khắc họa qua những chi tiết cụ thể:
* Đoạn 1: “Người đàn bà ngồi tựa mạn thuyền, mắt đăm đăm nhìn về phía chân trời xa xăm. Trên khuôn mặt buồn bã, đôi mắt đen láy như chứa đựng cả một bầu trời u uất.”
* Đoạn 2: “Người đàn ông đứng trên bờ biển, tay ôm chặt lấy cột buồm, mắt nhìn về phía hòn Vọng Phu đang ẩn hiện trong làn sương mù. Trong lòng anh ta, nỗi nhớ nhung da diết, niềm tiếc nuối khôn nguôi.”
Cả hai đoạn văn đều tập trung vào việc miêu tả tâm trạng của nhân vật, thể hiện nỗi đau, sự cô đơn và mong chờ của người phụ nữ. Tuy nhiên, nếu như đoạn 1 chỉ dừng lại ở mức độ miêu tả ngoại hình và tâm trạng, thì đoạn 2 lại đi sâu vào việc phân tích nguyên nhân dẫn đến nỗi đau ấy. Đó là sự bất công của xã hội phong kiến, khiến cho người chồng phải đi chinh chiến, bỏ lại người vợ ở nhà chờ đợi.
Như vậy, hình tượng nàng Vọng Phu trong “Hòn Vọng Phu” được xây dựng dựa trên nền tảng của một câu chuyện tình yêu bi thương, nhưng lại mang những nét đặc trưng riêng. Nàng Vọng Phu không chỉ là biểu tượng cho lòng chung thủy, sự hy sinh mà còn là tiếng nói tố cáo những bất công của xã hội phong kiến, đồng thời khẳng định sức mạnh nội tâm, ý chí kiên cường của người phụ nữ.
Để làm rõ hơn sự khác biệt và tương đồng giữa hình tượng nàng Vọng Phu trong “Hòn Vọng Phu” với hình tượng nàng Vọng Phu truyền thống, chúng ta có thể đặt câu hỏi: Tại sao Nguyễn Du lại lựa chọn hình tượng nàng Vọng Phu như vậy?
Có thể thấy rằng, Nguyễn Du là một nhà thơ tài năng, ông luôn trăn trở với những vấn đề của cuộc sống, đặc biệt là số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Ông thấu hiểu nỗi đau của người phụ nữ khi phải chờ đợi chồng, khi phải gánh chịu những bất công của xã hội. Vì vậy, ông đã tạo nên một hình tượng nàng Vọng Phu vừa mang những nét đẹp truyền thống, vừa mang những nét mới mẻ, sâu sắc hơn.
Sự khác biệt nằm ở chỗ, nàng Vọng Phu trong “Hòn Vọng Phu” không chỉ là người phụ nữ chờ đợi chồng, mà còn là người phụ nữ phải đối mặt với những thử thách, những bất công của xã hội. Nàng Vọng Phu không chỉ là nạn nhân của chiến tranh, mà còn là nạn nhân của chế độ phong kiến. Điều này được thể hiện qua những chi tiết như:
* Người chồng bị bỏ rơi, người vợ phải sống trong cô đơn, tuyệt vọng.
* Người vợ phải chịu đựng những lời đàm tiếu, dị nghị của xã hội.
* Người vợ phải đối mặt với những khó khăn, vất vả trong cuộc sống.
Tuy nhiên, sự tương đồng nằm ở chỗ, cả hai hình tượng nàng Vọng Phu đều thể hiện lòng chung thủy, sự hy sinh và sức mạnh nội tâm của người phụ nữ. Cả hai đều là những biểu tượng cho vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam.
Việc so sánh và đánh giá hình tượng nàng Vọng Phu trong “Hòn Vọng Phu” với hình tượng nàng Vọng Phu truyền thống giúp chúng ta hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của hình tượng này. Nó cũng giúp chúng ta nhìn nhận đa chiều hơn về vẻ đẹp và sức mạnh của người phụ nữ Việt Nam.