Dấu chân người lính là cuốn tiểu thuyết tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu viết về chiến tranh Việt Nam. Tác phẩm xoay quanh câu chuyện về cuộc đời người lính từ thời kháng chiến chống Pháp đến thời chống Mỹ. Trong đó, đoạn trích Nết kể về nhân vật Nết - chị của Khuê, một nữ thanh niên xung phong chống Mĩ cứu nước.
Nết đã đi làm đường trong đội thanh niên xung phong chống mĩ cứu nước hai năm, hai năm làm cấp dưỡng nữa, cô đã đi gần suốt dãy Trường Sơn mà vẫn không sao sửa chữa được cái bệnh nhớ nhà. Làm sao nói hết mọi điều đáng nói về một cái bếp lửa trên chon von Trường Sơn? Những cái bếp bằng đất vắt nặn nên bởi bàn tay khéo léo của người phụ nữ, khói thì đậu lại, lửa thì bay đi, mang theo mùi vị của quê hương khiến ai nấy đều cay mũi. Ngọn lửa được ấp ủ trong lòng người con gái đồng bằng. Những chiến sĩ hành quân trên Trường Sơn chợt trông thấy một ánh lửa hồng, một mái nhà, cái bờ giậu bằng cây sắn có rặng mồng tơi leo, đàn gà lợn trong chuồng, bên đường một mái tóc cặp buông lơi, một kiểu chít khăn mỏ quạ, một nước da con gái đang sốt rét, một ánh mắt đằm thắm vồn vã "Các anh người quê ở đâu ta?". Có biết bao nhiêu là nỗi nhớ đồng bằng gửi vào trong một câu hỏi ấy? Có đêm khuya khoắt ngồi trước khuôn bếp, Nết lắng nghe thấy đủ các thứ tiếng động của rừng: tiếng suối chảy, tiếng gà rừng gáy, tiếng con tắc kè và tiếng chim "bắt cô trói cột". Mỗi lúc như vậy, nỗi nhớ nhà và nhớ vùng xuôi cứ cồn cào trong gan ruột, Nết nghe rõ tiếng cá chép đớp mồi bên bờ ao ấu, cùng tiếng mẹ khỏa nước rửa chân ngoài cầu ao... Suốt những năm ở nhà cùng với mẹ, chẳng mấy khi Nết trông thấy mẹ mặc một cái quần chùng, hai ống quần ướt sũng bao giờ cũng vo quá gối, đôi bắp chân đen thui khẳng khiu bao giờ cũng in một ngấn bùn trắng. Mỗi buổi trưa hè đi làm ngoài đồng trở về, bước chân bao giờ cũng lật đặt, mẹ vứt xóc cua đồng trước thềm nhà và liền nằm úp sấp bụng trên cái thềm đất, vừa cười ngượng nghịu vừa vẫy Nết lại. Nết chạy tới nhẹ nhàng giậm bàn chân trên dọc sống lưng mẹ, giận dữ rầy la mẹ sau các kì sinh nở không biết kiêng cũ. Và những lúc như vậy, mẹ chỉ nín lặng nhẫn nhục rên khe khẽ và đưa mắt nhìn lũ con cãi cọ tranh nhau đuổi theo những con cua đồng "- U ơi!". Ngày hôm đó, Nết đã cẩn thận cắt nát vụn từng mảnh lá thư ngắn ngủi của Khuê trong những ngón tay cứng đờ như không còn biết cảm giác, cô kêu lên một tiếng rên rỉ đầy đau khổ và phẫn nộ. Nết nhớ ngày ở nhà, cô thường giả vờ xắn ống tay áo dọa đùa thằng em bé nhất: "Hiên ra đây chị gội đầu nào?". Thằng bé sợ nhất là bị bế đi gội đầu liền khóc thét ầm cả nhà và lần nào Nết cũng bị mẹ mắng: "Cái con quý này lớn xác chỉ khẻ trêu em!".
Đoạn trích trên đã khắc họa thành công hình ảnh nhân vật Nết - một người phụ nữ kiên cường, bất khuất, luôn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, gian khổ. Nết là một người con gái giàu tình cảm, luôn nhớ nhung gia đình, quê hương. Cô nhớ về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, nhớ về những người thân yêu đã hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Nết cũng là một người phụ nữ mạnh mẽ, dũng cảm, sẵn sàng hi sinh bản thân để bảo vệ đất nước. Cô tham gia thanh niên xung phong chống Mĩ cứu nước, góp sức mình vào công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Về nghệ thuật, đoạn trích sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật. Tác giả đã sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,... để làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật Nết. Đoạn trích cũng thể hiện tài năng miêu tả tâm lí nhân vật của Nguyễn Minh Châu. Ông đã khắc họa thành công tâm trạng của Nết khi nhớ về gia đình, quê hương, khi đối mặt với những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống.
Tóm lại, đoạn trích "Nết" là một đoạn trích hay và giàu ý nghĩa. Nó đã khắc họa thành công hình ảnh nhân vật Nết - một người phụ nữ kiên cường, bất khuất, luôn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời. Đồng thời, đoạn trích cũng thể hiện tấm lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.