Nguyễn Quang Sáng là nhà văn Nam Bộ, trưởng thành trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. Ông viết nhiều về con người Nam Bộ trong chống Mĩ, cuộc sống vô cùng gian khổ nhưng vẫn lạc quan yêu đời. Truyện ngắn "Bài học tuổi thơ" là một tác phẩm xuất sắc của ông. Tác phẩm được viết theo thể kí, đề cập tới vấn đề giáo dục trẻ em. Qua một câu chuyện buồn trong thi cử của cậu học trò lớp 6, tác giả nhắn nhủ chúng ta bài học sâu sắc trong cuộc sống.
Câu chuyện kể về cuộc trò chuyện giữa hai bố con về bài làm văn trên lớp. Đề văn là "Tả ba em làm việc vào ban đêm" nhưng cậu bé lại nộp giấy trắng cho cô giáo. Khi được bố hỏi, cậu bé hồn nhiên kể lại câu chuyện khi làm bài tập này. Cậu bé đã tả thực chăng? Không, cậu đã tả về một đêm mẹ đẻ em bé. Điều này khiến cả bố và cô giáo đều tức giận. Nhưng sau khi nghe cậu bé giải thích rằng ở xóm cậu có người phụ nữ cứ đẻ lén như vậy, lại không có chồng ở bên chăm sóc, thương hai mẹ con họ, cậu đã đứng mấy phút dưới trời mưa lạnh nhìn hai mẹ con họ. Câu chuyện của cậu tuy lạc đề nhưng lại đáng khen vì sự sáng tạo và giàu lòng trắc ẩn, biết thương xót cho số phận của người khác. Đây mới là ý nghĩa thật sự của một bài văn. Cô giáo đã hiểu và bỏ qua lỗi của cậu, còn thưởng cho cậu cái kẹo vì sự trung thực.
Đây là một câu chuyện nhẹ nhàng nhưng chứa đựng nhiều bài học sâu sắc. Trước hết, nó nhắc nhở các bạn học sinh về đạo đức và trách nhiệm khi làm bài tập. Chúng ta không được chép sách giải hay nhờ người khác làm hộ, càng không được giấu dốt, làm ẩu. Hãy luôn làm bài với sự nỗ lực của chính mình, có như vậy, dù không đạt điểm cao, chúng ta cũng không phải xấu hổ.
Bên cạnh đó, tác phẩm cũng gửi gắm bài học về sự trung thực. Trung thực là đức tính vô cùng cần thiết của mỗi người, nhất là đối với học sinh. Nếu chúng ta không trung thực trong học tập thì sẽ không thể trở thành con người tốt. Từ đó, ta nhận ra mục đích của việc học là trau dồi tri thức và rèn luyện đạo đức. Học không chỉ là tiếp thu tri thức mà còn là bồi đắp tình cảm, nhận thức đúng đắn về các giá trị cuộc sống.
Ngoài ra, tác phẩm còn để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc bởi nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo. Nhân vật cậu bé được miêu tả là một người dũng cảm, dám vượt lên dư luận để nói ra sự thật. Đó là khi cậu quyết định kể lại câu chuyện của mình trước cô giáo dù biết rằng bài văn của mình không giống ai. Tuy nhiên, hành động này của cậu lại rất đáng trân trọng. Bởi thứ nhất, cậu bé đã vượt lên nỗi sợ hãi bản thân để nói ra sự thật. Thứ hai, cậu bé đã vượt lên lợi ích cá nhân (không bị điểm kém) để bảo vệ sự thật. Cuối cùng, cậu cũng đã vượt lên định kiến (đề bài yêu cầu "tả ba em làm việc vào ban đêm" nhưng cậu lại tả cảnh đẻ lén) để nêu lên vấn đề nhức nhối trong xã hội. Nhờ những lần "vượt cạn" ấy mà cậu bé đã trở thành một người can đảm, giàu lòng trắc ẩn.
Không chỉ vậy, tác phẩm còn gây ấn tượng bởi giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế. Ngôn ngữ được sử dụng trong tác phẩm vô cùng đời thường, bình dị nhưng lại chứa đựng nhiều triết lí nhân sinh sâu sắc. Lối kể chuyện chậm rãi, đan xen giữa quá khứ và hiện tại góp phần làm tăng thêm sức hấp dẫn cho tác phẩm.
Với những đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng nhân vật và kể chuyện, truyện ngắn "Bài học tuổi thơ" đã gửi gắm thành công những bài học sâu sắc. Tác phẩm đã khiến người đọc phải suy ngẫm về thái độ sống và cách ứng xử phù hợp trước mỗi tình huống. Đồng thời, đây cũng là lời cảnh tỉnh đối với những ai đã đánh mất đi sự trong sáng, ngây thơ của tuổi thơ.
Như vậy, "Bài học tuổi thơ" là một tác phẩm xuất sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng. Tác phẩm đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc bởi nội dung ý nghĩa và nghệ thuật đặc sắc.