Phân tích nhân vật Nàng tiên teong văn bản từ thức lấy vợ tiên

Trong tập Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ, bên cạnh những câu chuyện ly kỳ hấp dẫn như Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, Chuyện yêu quái ở Xương Giang, Chuyện đối tụng ở Long Cung,... còn có những truyện mang đậm yếu tố hoang đường như chuyện Từ Thức lấy vợ tiên. Đây là câu chuyện thứ 16 và cũng là câu chuyện kết thúc tập truyện này. Tác phẩm thể hiện khá rõ những quan niệm của nhà văn về con người, về hạnh phúc và đồng thời bộc lộ cái nhìn lạc quan, yêu đời, yêu con người, yêu cuộc sống tươi đẹp của tác giả.

Nhân vật chính của tác phẩm là Từ Thức, một con người tài hoa, sống ẩn dật, lánh xa danh lợi. Chàng vốn là người Ninh Bình, có lần đến chơi động Tiên Sơn (thuộc huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa bây giờ), thấy phong cảnh hữu tình nên mở quán Trung Tân làm chỗ cho khách tản bộ nghỉ chân. Tính tình chàng hào phóng, lại hay giúp đỡ mọi người, nên ai cũng quý mến.

Một hôm, Từ Thức đang ngồi đọc sách trong quán bỗng có chiếc xe ngựa dừng trước cửa. Bốn người bước xuống, trong đó có một thiếu nữ rất xinh đẹp. Nàng muốn ghé vào quán nghỉ ngơi. Thấy vậy, Từ Thức ân cần tiếp đón và trò chuyện với thiếu nữ. Khi biết nàng cùng hai người hầu gái muốn lên đỉnh núi vãn cảnh, chàng vui vẻ đi cùng. Lên đến đỉnh núi, họ ngạc nhiên khi thấy hang sâu thẳm, ánh sáng mặt trời không chiếu tới được. Trong lúc chờ đợi, mọi người ngồi nghỉ trên phiến đá phẳng. Bỗng nhiên, Từ Thức nhìn thấy một đám mây tía bay từ trong hang ra rồi bao phủ lấy người thiếu nữ. Một lát sau, đám mây biến mất, trong hang xuất hiện một cô gái xinh đẹp hơn trước. Nàng gọi hai người hầu gái ra khỏi đám mây rồi quay lại kéo tay Từ Thức, bay vào trong. Thế là chàng bị bắt cóc!

Đến nơi, Từ Thức thấy thiếu nữ hóa ra là một nàng tiên giáng trần để độ trì chàng. Nơi đây là động Tiên Sơn, tên thường gọi là động Bích Động. Động rất rộng rãi, thoáng mát, có thể chứa tới vài nghìn người. Ở đây cũng có sông, suối, rừng, núi, vườn hoa cây trái bốn mùa, có cả chim muông... Mọi thứ đều đẹp đẽ, lung linh, kì ảo. Sau đó, nàng tiên tiên tự xưng là Giáng Hương, con gái vua Thủy Tề, thấy Từ Thức là người tuấn tú nên muốn kết duyên với chàng. Từ Thức tuy cảm động nhưng nhất định không chịu kết duyên với Giáng Hương. Cuối cùng, Giáng Hương dùng phép thử biến ra vàng bạc châu báu để dụ dỗ chàng. Trước sức mạnh huyền bí và sự giàu sang của tiên giới, Từ Thức xiêu lòng. Hai người kết tóc se duyên.

Ít lâu sau, Từ Thức sinh lòng nhớ quê. Giáng Hương bèn hóa phép cho chàng về thăm nhà. Gặp lại vợ con, chàng mừng lắm. Nhưng sau nửa năm, Từ Thức buồn nhớ tiên cung bèn rời quê hương Ninh Bình, đi ngược theo dòng sông Mã, đến bến đò Đò Lèn, ông qua sông vào vùng núi Ma Cô. Đến trước cửa động, Từ Thức cởi mũ áo dâng lên Giáng Hương rồi từ biệt trở về trần gian. Đó là lần cuối cùng Từ Thức gặp lại vợ tiên.

Câu chuyện Từ Thức lấy vợ tiên vừa ca ngợi vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên, vừa thể hiện khát vọng thoát li cuộc sống hiện thực để đến với một thế giới mộng ảo mà tươi đẹp hơn. Nhân vật Từ Thức đại diện cho tầng lớp trí thức đương thời chán ghét và thoát li khỏi xã hội đương thời để đến với chốn bồng lai tiên cảnh. Tuy nhiên, do là người nặng tình với trần thế nên cuối cùng Từ Thức đã quyết định từ giã tiên cung để trở về với quê hương, gia đình. Điều này khiến câu chuyện có chiều sâu hiện thực hơn.

Bằng bút pháp hư cấu, trí tưởng tượng phong phú, sự miêu tả cụ thể, sinh động, Nguyễn Dữ đã đưa người đọc đến với thế giới tiên giới huyền ảo mà vẫn gần gũi, quen thuộc. Đặc biệt, tác giả đã xây dựng thành công nhân vật Từ Thức với ngoại hình, hành động, ngôn ngữ và diễn biến tâm trạng. Qua nhân vật này, nhà văn thể hiện niềm lạc quan, yêu đời, yêu con người, yêu cuộc sống tươi đẹp và khát vọng đổi thay số phận, mong ước cuộc sống tốt đẹp hơn.

Có thể nói, Từ Thức lấy vợ tiên là một trong những truyện hay và đặc sắc nhất trong Truyền kì mạn lục. Truyện đã góp phần tạo nên giá trị nhân đạo và nghệ thuật độc đáo cho tác phẩm.