Trong truyện ngắn Sống mòn, Nam Cao đã xây dựng hình tượng nhân vật Thứ với nhiều nét đặc sắc, tiêu biểu cho tầng lớp trí thức trước Cách mạng tháng Tám. Trong đó, điểm nhìn trần thuật được sử dụng linh hoạt góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo cho tác phẩm.
Điểm nhìn trần thuật là vị trí quan sát, miêu tả, kể lại câu chuyện của người kể chuyện. Trong Sống mòn, Nam Cao đã lựa chọn ngôi kể thứ nhất, đặt nhân vật Thứ vào vai người kể chuyện. Điều này giúp cho câu chuyện trở nên chân thực, giàu cảm xúc và dễ dàng bộc lộ những suy nghĩ, tâm tư của nhân vật.
Thứ là một chàng trai trẻ tuổi, đầy nhiệt huyết và khát khao cống hiến cho xã hội. Anh tốt nghiệp trường Thành Chung, từng có ước mơ trở thành một nhà văn, một thầy giáo dạy chữ nghĩa cho các em nhỏ. Tuy nhiên, cuộc sống khắc nghiệt đã khiến Thứ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách. Anh bị sa thải khỏi trường tư vì lý do sức khỏe, phải về quê sống nhờ vợ. Cuộc sống bần hàn, túng quẫn khiến Thứ dần mất đi niềm tin vào cuộc sống, vào bản thân mình.
Từ góc nhìn của Thứ, người đọc có thể cảm nhận rõ ràng những áp lực, gánh nặng mà anh phải gánh chịu. Thứ phải đối mặt với nỗi lo cơm áo gạo tiền, với sự khinh miệt của người đời, với sự cô đơn, lạc lõng giữa dòng đời. Tất cả những điều đó đã khiến Thứ dần trở nên chán nản, tuyệt vọng.
Đặc biệt, điểm nhìn trần thuật còn giúp Nam Cao khắc họa sâu sắc diễn biến tâm lí phức tạp của nhân vật Thứ. Qua lời kể của Thứ, người đọc có thể thấy được sự giằng xé, đấu tranh nội tâm gay gắt của anh. Thứ muốn thoát khỏi cuộc sống tù túng, bế tắc nhưng lại không đủ dũng khí để vượt qua. Anh muốn vươn tới những điều tốt đẹp, cao cả nhưng lại bị cuốn vào vòng xoáy của cuộc sống mưu sinh.
Ví dụ, trong đoạn trích "Thử đứng tựa mạn tàu... Người ta không thể ước ao một buổi sáng đẹp hơn.", Thứ đang đứng trên boong tàu, ngắm nhìn Hà Nội từ xa. Anh nhớ lại những ngày tháng tươi đẹp khi còn là sinh viên, khi còn được sống trong mộng tưởng. Nhưng hiện tại, Thứ đã trở thành một người đàn ông trưởng thành, phải đối mặt với những lo toan, bộn bề của cuộc sống. Anh cảm thấy mình như một phế nhân, một kẻ thất bại.
Tuy nhiên, dù rơi vào bế tắc, Thứ vẫn không hoàn toàn tuyệt vọng. Anh vẫn còn chút hy vọng le lói trong lòng. Anh muốn thoát khỏi cuộc sống tù túng, muốn tìm kiếm một hướng đi mới cho cuộc đời mình. Điểm nhìn trần thuật đã giúp Nam Cao khắc họa rõ nét diễn biến tâm lí phức tạp của Thứ, từ đó tạo nên chiều sâu cho nhân vật và tác phẩm.
Tóm lại, điểm nhìn trần thuật trong Sống mòn đã góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo cho tác phẩm. Nó giúp người đọc hiểu rõ hơn về cuộc sống của tầng lớp trí thức trước Cách mạng tháng Tám, đồng thời khơi gợi những suy ngẫm về số phận con người trong xã hội.