Phân tích bài thơ Ảnh Bác của nhà thơ Trần Đăng Khoa

Hương Giang

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là nguồn cảm hứng lớn cho nhiều thế hệ nhà văn, nhà thơ. Hình ảnh Người không chỉ được khắc họa trong những trang sử hào hùng, mà còn hiện diện một cách mộc mạc, thân thương trong đời sống hằng ngày của người dân Việt Nam. Đặc biệt, trong thơ ca viết cho thiếu nhi, hình ảnh Bác Hồ càng trở nên gần gũi, giản dị mà sâu sắc. Bài thơ "Ảnh Bác" của Trần Đăng Khoa là một trong những tác phẩm tiêu biểu thể hiện tình cảm kính yêu, lòng biết ơn của thiếu nhi đối với Bác Hồ – vị cha già dân tộc.

Mở đầu bài thơ, nhà thơ đã giới thiệu một hình ảnh vô cùng quen thuộc:

Trên tường nhà em

Có ảnh Bác Hồ

Hình ảnh “ảnh Bác Hồ” treo trên tường là một chi tiết giản dị nhưng rất thiêng liêng, gợi nhớ đến truyền thống tốt đẹp của người dân Việt Nam luôn dành một vị trí trang trọng trong nhà để tưởng nhớ công ơn Bác. Câu thơ mộc mạc, không trau chuốt, giống như lời kể của một em bé, nhưng lại chứa đựng một tình cảm lớn lao. Bác không chỉ là lãnh tụ vĩ đại mà còn là người thân trong mỗi gia đình.

Tiếp theo, hình ảnh Bác được khắc họa với sự gần gũi và đầy yêu thương:

Ngày ngày Bác nhìn em

Bác mỉm cười hiền hậu

Với hai câu thơ ngắn gọn, tác giả đã làm nổi bật thần thái của Bác qua nụ cười “hiền hậu”. Hình ảnh Bác hiện lên không phải bằng những chiến công hay lời dạy lớn lao, mà bằng ánh mắt trìu mến và nụ cười hiền lành như một người ông thân thương. Dưới con mắt ngây thơ của trẻ nhỏ, Bác như luôn dõi theo, che chở, khuyến khích em học tập và rèn luyện.

Không dừng lại ở việc miêu tả, bài thơ đi sâu hơn vào nội tâm của em bé – nhân vật trữ tình trong bài:

Mỗi khi em làm điều xấu

Như trốn học, nghịch ngợm, lêu lổng ngoài đường

Em thấy như Bác buồn hơn

Em nhìn ảnh Bác, em thương Bác lắm

Đây là đoạn thơ giàu tính tự sự và thể hiện rõ sự tự kiểm điểm của em nhỏ. Những hành động sai trái như “trốn học, nghịch ngợm” không chỉ khiến người lớn buồn lòng, mà còn khiến em cảm thấy “Bác buồn hơn”. Tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hóa khi cho rằng ảnh Bác biết buồn, biết vui – điều đó thể hiện một sự gắn bó mật thiết giữa em nhỏ và Bác Hồ. Qua đó, ảnh Bác trở thành một biểu tượng đạo đức, một chuẩn mực sống giúp em nhỏ soi rọi lại hành vi của mình.

Sự cảm nhận đó không chỉ dừng lại ở nỗi ân hận, mà còn dẫn đến một lời hứa chân thành, đầy quyết tâm:

Em tự hứa chăm ngoan

Học hành thật giỏi

Nghe lời thầy cô

Xứng đáng cháu ngoan Bác Hồ

Bốn câu thơ ngắn như một lời tuyên thệ giản dị mà thiêng liêng. Em bé đã nhận ra trách nhiệm của bản thân – phải sống tốt, học tập chăm ngoan để xứng đáng với tình yêu thương và sự hy sinh của Bác. Đây không chỉ là lời hứa của một đứa trẻ, mà còn là biểu hiện của lòng biết ơn sâu sắc và ý thức tu dưỡng đạo đức.

Về mặt nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ 5 chữ, kết hợp cùng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, rất phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi. Giọng điệu thơ nhẹ nhàng, mộc mạc, chan chứa tình cảm. Đặc biệt, hình ảnh Bác Hồ được miêu tả không bằng những chi tiết cao siêu mà thông qua cảm nhận trong trẻo, chân thành của một em nhỏ – điều này tạo nên sức lay động sâu xa nơi người đọc.

Tóm lại, "Ảnh Bác" là một bài thơ ngắn nhưng chứa đựng giá trị tư tưởng và tình cảm to lớn. Bài thơ không chỉ ca ngợi tình cảm kính yêu của thiếu nhi đối với Bác Hồ mà còn khơi dậy ý thức tự giác rèn luyện, học tập trong mỗi người trẻ. Qua ánh mắt thơ ngây của em nhỏ, hình ảnh Bác Hồ hiện lên gần gũi, giản dị mà thiêng liêng, là ngọn đèn soi sáng con đường trưởng thành cho các thế hệ mai sau.