Huy Cận là một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam, ông nổi bật với phong cách thơ độc đáo cùng những tác phẩm đặc sắc. Thơ Huy Cận luôn chứa đựng những nét cổ điển, trang nhã nhưng cũng rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông đó là bài thơ Buồn Đêm Mưa, được in trong tập Lửa thiêng vào năm 1940. Tác phẩm này đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên đêm mưa cùng tâm trạng cô đơn, trống vắng của nhân vật trữ tình.
Bài thơ mở đầu bằng khung cảnh đêm mưa, tiếng mưa rơi tí tách bên hiên nhà tạo nên một bầu không khí tĩnh lặng, êm đềm. Tiếng mưa rơi như một lời ru ngọt ngào đưa nhân vật trữ tình vào giấc ngủ say. Tuy nhiên, dù đã chìm vào giấc ngủ nhưng nhân vật vẫn không thể nào quên đi nỗi buồn man mác đang len lỏi trong tâm trí.
"Đêm mưa làm nhớ không gian
Lòng run rưng lạnh nỗi hàn bao la
Tai nương nước giọt mái nhà
Nghe trời nặng nặng, nghe ta buồn buồn."
Câu thơ đầu tiên đã gợi lên khung cảnh đêm mưa, tiếng mưa rơi tí tách bên hiên nhà tạo nên một bầu không khí tĩnh lặng, êm đềm. Tiếng mưa rơi như một lời ru ngọt ngào đưa nhân vật trữ tình vào giấc ngủ say. Tuy nhiên, dù đã chìm vào giấc ngủ nhưng nhân vật vẫn không thể nào quên đi nỗi buồn man mác đang len lỏi trong tâm trí.
Tiếng mưa rơi đều đều, nhẹ nhàng như những giọt nước mắt rơi trên khuôn mặt của nhân vật trữ tình. Nó khiến cho nhân vật cảm thấy lạnh lẽo, cô đơn và buồn bã. Cảm giác ấy càng trở nên rõ rệt hơn khi nhân vật nghe thấy tiếng mưa rơi trên mái nhà. Tiếng mưa rơi như một lời than thở, một tiếng khóc thầm của nhân vật trữ tình.
"Nghe đi rời rạc trong hồn
Những chân xa vắng, những buồn ngổn ngang."
Tiếng mưa rơi đã khơi gợi lên trong lòng nhân vật trữ tình những cảm xúc phức tạp. Đó là cảm giác cô đơn, trống trải khi phải xa cách người thương. Đó là nỗi buồn man mác khi phải chia tay một mối tình đẹp đẽ. Tất cả những cảm xúc ấy hòa quyện vào nhau, tạo nên một nỗi buồn sâu thẳm trong tâm hồn nhân vật trữ tình.
"Chờ một tin nhạn hiu hiu
Nghe như nước chảy dưới chân cầu đen."
Trong khổ thơ tiếp theo, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh để miêu tả nỗi buồn của nhân vật trữ tình. Nỗi buồn ấy được ví như dòng nước chảy dưới chân cầu đen. Dòng nước ấy chảy mãi, chảy mãi, không bao giờ ngừng nghỉ, giống như nỗi buồn của nhân vật trữ tình cũng vậy, nó cứ dai dẳng, đeo bám lấy tâm hồn của nhân vật.
"Mây chiều còn rủ chân mây
Mà em chưa vén tóc mây cho xem."
Trong khổ thơ cuối cùng, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ để miêu tả sự trống rỗng, vô vọng của nhân vật trữ tình. Mây chiều còn rủ chân mây, nhưng em vẫn chưa vén tóc mây cho xem. Điều đó cho thấy rằng, dù nhân vật trữ tình đã cố gắng tìm kiếm niềm vui, hạnh phúc nhưng vẫn không thể nào đạt được.
Về nghệ thuật, bài thơ Buồn Đêm Mưa đã sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày như tiếng mưa rơi, mây chiều, tóc mây,... để miêu tả tâm trạng của nhân vật trữ tình. Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,... để tăng thêm sức gợi hình, gợi cảm cho bài thơ. Nhịp thơ của bài thơ chậm rãi, du dương, tạo nên một bầu không khí u buồn, cô đơn.
Về nội dung, bài thơ Buồn Đêm Mưa đã thể hiện một cách chân thực và sâu sắc nỗi buồn của nhân vật trữ tình. Nỗi buồn ấy bắt nguồn từ sự cô đơn, trống trải khi phải xa cách người thương. Nỗi buồn ấy cũng bắt nguồn từ sự thất vọng, tuyệt vọng khi phải chờ đợi một tin nhắn hồi âm.
Tóm lại, bài thơ Buồn Đêm Mưa là một tác phẩm hay và ý nghĩa. Bài thơ đã thể hiện một cách chân thực và sâu sắc nỗi buồn của nhân vật trữ tình. Đồng thời, bài thơ cũng ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống.