Trong đoạn trích "Thổn Thức Gió Đồng", nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã khắc họa thành công diễn biến tâm trạng của nhân vật "tôi". Tâm trạng của nhân vật "tôi" được thể hiện qua những dòng suy nghĩ, những cảm xúc đan xen giữa buồn bã, cô đơn, vui mừng, xúc động và đau đớn, tiếc nuối.
Ban đầu, nhân vật "tôi" cảm thấy buồn bã, cô đơn khi phải xa gia đình để đi lính. Hình ảnh quê hương, mẹ già, em thơ cứ ám ảnh, day dứt trong tâm trí nhân vật. Điều này được thể hiện qua những câu văn miêu tả khung cảnh thiên nhiên: "Gió đồng thổi xào xạc, mang theo mùi đất ẩm ướt, mùi cỏ dại ngai ngái. Tôi đứng trên bờ đê, nhìn xuống cánh đồng lúa chín vàng ươm, lòng bỗng thấy trống trải, cô đơn."
Khi trở về thăm quê, nhân vật "tôi" cảm thấy vui mừng, xúc động khi gặp lại mẹ và em gái. Những cử chỉ, hành động của mẹ và em gái khiến nhân vật "tôi" cảm thấy ấm áp, hạnh phúc. Điều này được thể hiện qua những câu văn miêu tả hành động của mẹ: "Mẹ tôi gầy gò, tóc bạc trắng, đôi mắt đỏ hoe. Mẹ ôm tôi vào lòng, vỗ về, an ủi."
Tuy nhiên, niềm vui ấy chẳng kéo dài được bao lâu khi nhân vật "tôi" biết tin mẹ đã mất. Sự ra đi đột ngột của mẹ khiến nhân vật "tôi" vô cùng đau đớn, tiếc nuối. Điều này được thể hiện qua những câu văn miêu tả cảm xúc của nhân vật: "Tôi sững sờ, bàng hoàng, tim như bị bóp nghẹt. Tôi chạy vội vào nhà, ôm lấy mẹ, khóc nức nở."
Diễn biến tâm trạng của nhân vật "tôi" trong đoạn trích "Thổn Thức Gió Đồng" đã thể hiện một cách chân thực và cảm động những cung bậc cảm xúc phức tạp của con người. Đó là nỗi nhớ nhà, nỗi lo lắng cho gia đình, là niềm vui khi được đoàn tụ, là nỗi đau khi phải chia ly.
Bên cạnh đó, đoạn trích cũng phản ánh những khó khăn, thử thách mà người phụ nữ nông thôn phải đối mặt trong cuộc sống. Họ phải gánh vác trọng trách gia đình, phải chịu đựng những vất vả, gian nan. Nhưng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, họ vẫn luôn giữ vững phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam, luôn yêu thương, hy sinh vì gia đình.