Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh "đôi mắt" trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao.

𝓩𝓪𝓲𝓭𝓮𝓹𝔀𝓲𝓫𝓾23

Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh "đôi mắt" trong truyện ngắn "Đôi mắt" của Nam Cao

Truyện ngắn "Đôi mắt" của Nam Cao không chỉ là một tác phẩm văn học có giá trị phản ánh hiện thực mà còn là một tác phẩm mang đậm tính biểu tượng. Trong đó, hình ảnh “đôi mắt” xuất hiện như một biểu tượng trung tâm, giàu ý nghĩa, gợi mở nhiều tầng sâu về nhận thức, tư tưởng và thái độ của con người trí thức trong bối cảnh xã hội Việt Nam kháng chiến chống Pháp.

1. “Đôi mắt” – biểu tượng của quan điểm sống và thái độ đối với cách mạng

Trong truyện, Nam Cao đặt hai nhân vật trung tâm là Độ và Điền – hai trí thức có xuất thân giống nhau nhưng lại có cách nhìn khác nhau về cuộc sống, nhân dân và kháng chiến. Hình ảnh "đôi mắt" của mỗi người phản ánh rõ quan điểm của họ:

• Đôi mắt của Điền là đôi mắt hẹp hòi, khinh thị, luôn nhìn nông dân bằng ánh mắt khinh miệt, chỉ thấy sự dơ bẩn, kém văn minh. Đó là đôi mắt của một trí thức tiểu tư sản còn mang nặng định kiến giai cấp, sống xa rời quần chúng, không hiểu và không tin vào vai trò của nhân dân trong công cuộc kháng chiến.
• Trái lại, đôi mắt của Độ là đôi mắt sáng suốt, chan chứa tình thương, niềm tin và sự tôn trọng với người nông dân. Anh nhìn thấy phẩm chất tốt đẹp trong sự lam lũ, hy sinh thầm lặng của họ. Đó là đôi mắt của người trí thức tiến bộ, gắn bó với nhân dân, sẵn sàng dấn thân vì lý tưởng kháng chiến và độc lập dân tộc.

2. “Đôi mắt” – biểu tượng cho sự thức tỉnh nhận thức

Nam Cao dùng hình ảnh đôi mắt để gợi lên quá trình chuyển biến trong tư duy trí thức. Qua cuộc đối thoại giữa Điền và Độ, người đọc có thể cảm nhận sự lay động trong tâm thức của Điền – một người từng thờ ơ, lánh xa kháng chiến. Hình ảnh "đôi mắt" không chỉ là phương tiện nhìn mà còn là cách đánh giá, thấu hiểu, tiếp cận thế giới. Khi con người thay đổi cách nhìn, họ thay đổi cả nhận thức, niềm tin và hành động.

3. “Đôi mắt” – biểu tượng nhân văn sâu sắc

Nam Cao không chỉ phê phán mà còn hướng đến sự cảm thông. Ông đặt ra câu hỏi: người trí thức phải nhìn thế giới bằng đôi mắt nào? Không phải là đôi mắt ngạo mạn, phân biệt, mà phải là đôi mắt của lòng yêu thương, thấu hiểu và gắn bó với quần chúng. Thông điệp ấy mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc: con người cần nhìn nhau bằng ánh mắt thiện cảm, đồng cảm để xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Kết luận:

Hình ảnh “đôi mắt” trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao là một biểu tượng nghệ thuật đặc sắc, giàu giá trị tư tưởng và nhân văn. Qua đó, nhà văn gửi gắm thông điệp về trách nhiệm của người trí thức trong thời đại, về cách nhìn nhận con người và cuộc sống, góp phần thức tỉnh lương tri và tinh thần dấn thân của một tầng lớp quan trọng trong xã hội.