phân tích mạch vận động cảm xúc của nhân vật trữ tình trong 5 đoạn thơ đầu của bài thơ Hương mùa thu, phố biển của Bằng Việt

Bằng Việt là một nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông nổi tiếng với giọng thơ nhẹ nhàng, đằm thắm, lãng mạn và giàu chất suy tưởng. Một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Bằng Việt là Hương mùa thu. Bài thơ là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống vào thời điểm giao mùa. Đặc biệt, 5 khổ thơ đầu tiên đã khắc họa tinh tế những dấu hiệu đầu tiên của mùa thu, qua đó gửi gắm những tâm tư, tình cảm sâu kín của nhân vật trữ tình.

Trong 5 khổ thơ đầu, mạch vận động cảm xúc của nhân vật trữ tình xoay quanh những rung động, xao xuyến trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời lúc sang thu. Điều này được thể hiện rõ nét qua các hình ảnh, chi tiết cụ thể sau:

"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về."

Nhân vật trữ tình bất chợt nhận ra tín hiệu của mùa thu qua hình ảnh "hương ổi", "gió se" và "sương". Hương ổi thơm nồng ngọt ngào, gió se mang chút hơi lạnh và sương sớm phủ khắp cành cây, kẽ lá. Những hình ảnh ấy gợi lên không gian quen thuộc của làng quê, tạo ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc. Từ "bỗng" mở đầu bài thơ cho thấy sự ngỡ ngàng, ngạc nhiên của thi nhân. Dường như ẩn chứa trong hương ổi, trong gió se còn có cả sự ngạc nhiên và háo hức.

Không chỉ vậy, nhân vật trữ tình còn cảm nhận mùa thu qua thị giác. Mùa thu hiện lên trong tâm hồn nhà thơ thật dịu dàng, nên thơ. Màn sương sớm bao trùm khắp ngôi nhà, con đường, khiến cảnh vật trở nên mờ ảo. Động từ "chùng chình" gợi tả bước đi chầm chậm của thời gian. Nhân vật trữ tình dường như đang đắm chìm trong không gian mùa thu, tận hưởng trọn vẹn bầu không khí mát mẻ, dễ chịu.

Từ những tín hiệu mơ hồ, nhân vật trữ tình dần nhận ra sự hiện diện rõ ràng của mùa thu:

"Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu."

Dòng sông chảy khoan thai, hiền hòa, không ồn ào, gấp gáp như mùa hè. Những cánh chim cũng bắt đầu bay nhanh hơn để tìm về phương nam tránh rét. Trên nền trời cao rộng, xuất hiện đám mây mỏng manh, nhẹ nhàng như tấm lụa đào. Đám mây ấy chính là chiếc cầu nối giữa mùa hạ và mùa thu.

Như vậy, qua quá trình quan sát, cảm nhận, nhân vật trữ tình đã khẳng định chắc chắn rằng mùa thu đã đến. Khung cảnh đất trời lúc giao mùa hiện lên thật đẹp đẽ, tinh khôi, khiến ta thêm yêu, thêm thích thú mỗi khi được ngắm nhìn.

Không dừng lại ở đó, mạch vận động cảm xúc của nhân vật trữ tình còn được thể hiện qua những suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời:

"Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi."

Nắng cuối hạ vẫn còn rực rỡ, chói chang nhưng đã nhạt dần hương vị oi ả, gay gắt. Mưa cũng thưa thớt dần, không còn dữ dội, xối xả như từng trận mưa rào mùa hạ. Hai dòng thơ đầu sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa, thổi hồn vào thiên nhiên, khiến nó trở nên sống động, gần gũi với con người. Sấm cũng không còn gây ra những tiếng động lớn, bất ngờ trên hàng cây già. Qua những hình ảnh ấy, nhân vật trữ tình muốn nói đến sự thay đổi của con người khi trưởng thành. Cũng giống như cây cối trải qua bao mùa bão giông sẽ trở nên vững vàng, cứng cáp hơn. Con người khi đã nếm trải hết đắng cay, chông gai của cuộc đời cũng sẽ tôi luyện được bản lĩnh, kinh nghiệm.

Tóm lại, 5 khổ thơ đầu bài thơ "Hương mùa thu" đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống vào thời điểm giao mùa. Đồng thời, thể hiện những tâm tư, tình cảm sâu kín của nhân vật trữ tình. Bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhịp thơ nhẹ nhàng, du dương, Bằng Việt đã đưa người đọc về với miền quê thân thương, nơi có hương ổi thơm lừng, gió se lạnh, sương sớm phủ mờ, dòng sông lững lờ trôi,... Đó chính là những kí ức đẹp đẽ, đáng trân trọng của tuổi thơ.