Phân tích giá trị biểu cảm của hình ảnh con cò trong thơ Chế Lan Viên.

Chế Lan Viên là nhà thơ xuất sắc của nền thơ Việt Nam hiện đại. Thơ ông có phong cách độc đáo, giọng điệu riêng, vừa trí tuệ, súc tích lại rất trữ tình. Ông sáng tác thành công trên nhiều thể loại song đặc biệt tài năng ở mảng thơ bốn chữ, năm chữ. "Con cò" là một trong những bài thơ hay nhất của Chế Lan Viên viết về đề tài tình mẹ con. Tác phẩm được sáng tác năm 1962 in trong tập Hoa ngày thường - chim báo bão (1967). Với giai điệu đằm thắm, mềm mại, bài thơ giống như một khúc hát ru êm ái, ngọt ngào. Qua hình tượng con cò, tác giả ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng sâu nặng.

Mở đầu bài thơ, tác giả mượn lời ru của người mẹ mở ra hình ảnh con cò trong ca dao dân gian. Đó là hình ảnh người nông dân chân lấm tay bùn, cần cù, chất phác luôn bền bỉ, chịu đựng, chịu thương chịu khó. Họ phải trải qua muôn vàn khó khăn, cực nhọc để kiếm miếng cơm manh áo. Nhưng trong họ luôn ánh lên một vẻ đẹp tâm hồn đáng quý, đáng trân trọng. Cò còn là biểu tượng của người phụ nữ tần tảo sớm hôm, người mẹ hiền thương yêu con cái hết mực sẵn sàng hi sinh tất cả vì con:

"Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay"

Lời ru của mẹ ngọt ngào, tha thiết. Nó theo con từ thủa lọt lòng, ngay từ khi con còn bé, con chưa hiểu, con còn bế trên tay lời ru của mẹ mới chỉ đơn thuần là tiếng đưa nôi. Khi ấy, con còn quá nhỏ để có thể hiểu được ý nghĩa sâu xa của lời mẹ hát.

"Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân"

Trong giấc ngủ của con cò, con sẽ thấy hình ảnh con cò bay lả bay la, con cò lặn lội bờ sông. Con sẽ thấy cánh đồng xanh biếc, thấy chiếc lá xanh tươi. Tất cả đều hiện hữu trong lời ru của mẹ. Lời ru của mẹ đưa con vào giấc ngủ an lành, êm đềm. Trong tiềm thức non nớt của con, con vẫn biết rằng con cò là hiện thân của người mẹ. Người mẹ lúc nào cũng tất bật, bận rộn, lao động không quản ngại khó khăn, gian khổ để nuôi dưỡng con nên người:

"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng..."

Người mẹ đã gửi gắm nỗi niềm, tâm sự của mình vào hình ảnh con cò. Cuộc đời của mẹ cũng vất vả, lận đận, long đong như vậy. Mẹ mong sao con khôn lớn, trưởng thành, vững bước trên đường đời mà không có mẹ ở bên. Và rồi mai sau, con cũng sẽ bay cao, bay xa để khám phá thêm nhiều điều thú vị mới lạ trong cuộc sống. Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân là ẩn dụ cho cuộc hành trình dài rộng của con. Dù có bất cứ chuyện gì xảy ra, mẹ vẫn dõi theo từng bước đi của con.

"Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò mãi tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con"

Tác giả đã vận dụng triệt để các biện pháp tu từ so sánh, điệp ngữ, điệp cấu trúc nhằm nhấn mạnh khoảng cách về không gian, địa lí, sự xa cách giữa mẹ và con. Dù ở bất cứ nơi đâu, dù ở gần hay ở xa, mẹ vẫn sẽ luôn dõi theo con, yêu thương con, lo lắng cho con. Tình cảm ấy thật bao la, rộng lớn như biển Thái Bình.

"À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi! Ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi"

Khổ thơ cuối khép lại trong tiếng ru hời hỡi của người mẹ. Tiếng ru ấy ngân vang, xuyên thấu vào không gian và thời gian. Tiếng ru ấy cũng chính là lời nhắn nhủ, dặn dò con hãy ngủ thật ngon để có sức khỏe dồi dào, để có thể vững bước trên đường đời rộng lớn, mênh mông kia.

Bài thơ "Con cò" đã chạm đến trái tim độc giả bằng những vần thơ đầy xúc động, chân thành và sâu lắng. Qua đó, chúng ta càng thêm trân trọng hơn nữa tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.