ĐỀ 58: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi: Trong cuộc sống, giữa người này với người kia không chỉ có sự khác biệt mà còn có những nét gần gũi, tương đồng. Bên cạnh sự tương đồng về đặc điểm si...

Ho Do Do 1. Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết tính chất nghị luận trong đoạn trích trên?

• Có luận điểm rõ ràng: Ngay từ câu đầu tiên, tác giả đã đưa ra một nhận định tổng quát: “Trong cuộc sống, giữa người này với người kia không chỉ có sự khác biệt mà còn có những nét gần gũi, tương đồng.”
• Có hệ thống luận cứ (lí lẽ và dẫn chứng) để làm sáng tỏ luận điểm: tác giả đưa ra các ví dụ cụ thể như nhu cầu ăn, uống; mong muốn được tôn trọng, thành công; hoàn cảnh khốn khó như ốm đau, thất nghiệp…
• Dùng giọng văn thuyết phục: nhiều câu hỏi tu từ khiến người đọc suy ngẫm, khơi gợi sự đồng cảm.
• Mục đích truyền đạt tư tưởng, định hướng cách sống: đoạn văn hướng tới khơi dậy sự cảm thông, lòng nhân ái giữa con người với con người.

⟹ Đoạn trích là một đoạn văn nghị luận xã hội.

2. Vấn đề gì được tập trung bàn luận trong đoạn trích?

Vấn đề chính của đoạn trích là:

Trong cuộc sống, dù con người có nhiều điểm khác biệt, nhưng vẫn có những nét tương đồng quan trọng, đặc biệt là về tâm lí và tinh thần, vì vậy chúng ta cần biết cảm thông, sẻ chia với những người gặp khó khăn, bất hạnh.

Tác giả nhấn mạnh đến sự đồng cảm, nhân ái như một thái độ sống nên có của mỗi con người trong cộng đồng.

3. Theo tác giả, con người có sự tương đồng về những mặt nào? Sự tương đồng nào mới là quan trọng?

a. Các mặt tương đồng:

• Về sinh lí: Đói phải ăn, khát cần uống – đây là những nhu cầu tồn tại cơ bản.
• Về tâm lí – tinh thần: Mong muốn được khỏe mạnh, thông minh, hạnh phúc, thành công, được yêu thương, tôn trọng, yêu cái đẹp…

b. Sự tương đồng quan trọng hơn:

• Chính là sự tương đồng về tâm lí, tinh thần.
• → Vì nó thể hiện chiều sâu của con người, là nền tảng để con người thấu hiểu nhau, tạo ra sự kết nối cảm xúc và thúc đẩy hành vi sẻ chia.

4. Ý kiến “trong cuộc sống... có những nét tương đồng” có sức thuyết phục không? Vì sao?

→ Có sức thuyết phục. Vì:

• Ý kiến có cơ sở thực tiễn: Tất cả con người đều có những nhu cầu và mong muốn giống nhau về cả thể chất và tinh thần.
• Dẫn chứng rõ ràng, gần gũi: Từ nhu cầu ăn uống, đến sự khổ đau khi gặp bất hạnh, đến khát vọng thành công, được yêu thương...
• Lập luận chặt chẽ, ngôn ngữ mạch lạc: Sử dụng câu hỏi tu từ nhằm khơi gợi suy nghĩ, làm tăng tính truyền cảm, dễ đi vào lòng người.

⟹ Ý kiến mang tính nhân văn cao và có khả năng thức tỉnh ý thức sống đoàn kết, sẻ chia giữa người với người.

5. Em rút ra được điều gì giúp bản thân biết ứng xử đúng đắn trong cuộc sống?

Từ đoạn trích, em hiểu rằng:

• Cần sống bao dung, biết cảm thông và sẻ chia.
• → Vì ai cũng có những lúc khó khăn, đau khổ cần được giúp đỡ.
• Không nên phán xét hay thờ ơ với nỗi bất hạnh của người khác.
• → Vì chính mình cũng có thể rơi vào hoàn cảnh ấy bất kỳ lúc nào.
• Hãy quan tâm đến người xung quanh, sống tử tế và nhân hậu, từ đó xây dựng cộng đồng gắn bó, yêu thương nhau hơn.

⟹ Đó là ứng xử văn minh, nhân đạo và thiết thực trong xã hội hiện đại.

6. Có thể hoán đổi vị trí hai từ "tương đồng" và "giống nhau" trong câu: “Bên cạnh sự tương đồng về đặc điểm sinh lí..., con người còn có những điểm giống nhau về tâm lí, về tinh thần” được không? Vì sao?

→ Không nên hoán đổi. Vì:

• Từ "tương đồng" mang sắc thái trang trọng, học thuật hơn, thường dùng để chỉ những nét tương tự nhưng chưa hoàn toàn giống nhau.
• → Phù hợp với phần đầu của câu – đề cập đến đặc điểm sinh lí khái quát.
• Từ "giống nhau" có sắc thái thân mật, phổ thông, phù hợp với các ví dụ cụ thể, gần gũi ở phần sau (khỏe mạnh, thành công, được yêu thương…).

⟹ Việc giữ nguyên trật tự hai từ giúp đoạn văn cân đối, mạch lạc và hợp lý về mặt phong cách ngôn ngữ.

7. Nếu đổi hết các câu hỏi trong đoạn thành câu khẳng định, liệu khả năng tác động của đoạn trích có bị giảm đi không? Vì sao?

→ Có, sẽ giảm đi. Vì:

• Các câu hỏi tu từ như: "Có ai không muốn khỏe mạnh?", "Có ai không muốn được tôn trọng?"...
• → Không nhằm để người đọc trả lời, mà để gợi sự đồng thuận, tự suy ngẫm và đánh thức lương tâm.
• Nếu chuyển sang câu khẳng định như: “Ai cũng muốn khỏe mạnh, thành công.”, thì:
• Sẽ khô khan, ít gợi cảm xúc hơn.
• Giảm tính thuyết phục và kích thích tư duy nơi người đọc.

⟹ Giữ nguyên câu hỏi tu từ giúp đoạn văn sống động, dễ truyền cảm hứng và nhân văn hơn.