Trong truyện ngắn "Chí Phèo", Nam Cao đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Chí Phèo - một điển hình cho những người nông dân bị xã hội thực dân nửa phong kiến đẩy vào con đường lưu manh, tha hóa. Sự đối lập giữa "tôi" và "hắn" được thể hiện qua nhiều khía cạnh, từ ngoại hình, tính cách đến số phận.
Về ngoại hình, "tôi" là một chàng trai hiền lành, chất phác với khuôn mặt vuông chữ điền, đôi mắt đen láy, lông mày rậm rạp. Còn "hắn" lại là một gã đàn ông xấu xí, dữ tợn với cái đầu trọc lốc, cái mặt méo mó, cái mũi to đỏ, hai hàm răng vàng khè. Ngoại hình của "hắn" phản ánh cuộc sống khốn khổ, bần cùng của hắn, đồng thời cũng là biểu hiện của sự tha hóa về nhân phẩm.
Về tính cách, "tôi" là một người lương thiện, tốt bụng, luôn sẵn sàng giúp đỡ mọi người xung quanh. Còn "hắn" lại là một kẻ hung hãn, độc ác, chuyên đi cướp bóc, đánh đập người khác. Tính cách của "hắn" là kết quả của quá trình bị xã hội ruồng bỏ, đẩy vào con đường lưu manh.
Về số phận, "tôi" là một người may mắn khi được bà Ba Bá Kiến cứu vớt, trở thành người có địa vị trong làng. Còn "hắn" lại là một kẻ bất hạnh khi bị xã hội ruồng bỏ, phải sống kiếp lang bạt kỳ hồ, cuối cùng chết trong cô đơn, tuyệt vọng. Số phận của "hắn" là minh chứng cho bi kịch của những người nông dân bị xã hội thực dân nửa phong kiến đẩy vào con đường lưu manh, tha hóa.
Sự đối lập giữa "tôi" và "hắn" không chỉ là sự đối lập về ngoại hình, tính cách mà còn là sự đối lập về số phận. Qua đó, Nam Cao đã khắc họa thành công bi kịch của những người nông dân bị xã hội thực dân nửa phong kiến đẩy vào con đường lưu manh, tha hóa. Đồng thời, tác giả cũng lên án xã hội tàn bạo, bất công đã đẩy con người vào bước đường cùng.