Phân tích hình ảnh Lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao để làm rõ vẻ đẹp của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, Nam Cao là cây bút quan tâm sâu sắc tới số phận người nông dân dưới ách thực dân phong kiến. Truyện ngắn "Lão Hạc" tiêu biểu cho khuynh hướng nhân đạo độc đáo ấy, khắc họa chân dung một người nông dân nghèo khổ những vẫn giữ được vẻ đẹp tâm hồn đáng trân trọng: Lão Hạc. Qua nhân vật này, người đọc không chỉ cảm nhận nỗi đau về vật chất cũng như tinh thần mà còn khám phá những phẩm chất cao quý tỏa sáng giữa bùn lầy xã hội cũ.

Trước hết, Lão Hạc hiện lên với một cuộc đời đầy bất hạnh, khổ cực. Lão mất vợ sớm, một mình bươn chải nuôi con với toàn bộ tài sản chỉ vỏn vẹn ba sào vườn và con chó Vàng. Khi con trai vì nghèo quá không lấy được vợ rồi bỏ đi làm phu đồn điền cao su, lão như mất chỗ dựa duy nhất. Từ đây, lão chỉ biết gửi gắm tình cảm vào cậu Vàng - “người bạn” trung thành và là kỷ vật duy nhất của con trai. “Lão ăn gì cũng cho cậu Vàng ăn cùng, trò chuyện, vỗ về nó như một đứa cháu trong nhà.” Đến khi đói khổ cùng cực, phải ăn củ chuối, rau dại, lão vẫn không bán cậu Vàng, bởi đó là chỗ nương tựa duy nhất về tinh thần.

Nhưng định mệnh cay nghiệt đã buộc lão phải bán cậu Vàng. Quyết định ấy đã xé nát tâm can lão. Khi kể chuyện bán chó với ông giáo, “mặt lão đột nhiên co rúm lại, những vết nhăn xô lại với nhau ép cho nước mắt chảy ra, cái đầu ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít, lão hu hu khóc”. Đó không chỉ là sự đau xót của một người chủ đối với vật nuôi mà còn là nổi day dứt của một người cha không còn đủ lực giữ gìn cho con chút tài sản, chút hạnh phúc nhỏ nhoi cuối đời. Qua đó, ta thấy ở Lão Hạc tình yêu thương con vô bờ bến, sự hy sinh cao đẹp và lòng lương thiện đáng kính.

Một vẻ đẹp nổi bật khác của Lão Hạc là lòng tự trọng, trong sạch. Cùng đường, lão vẫn một mực giữ mảnh vườn cho con trai. Dù nghèo đói đến mức chỉ ăn rau má, củ chuối, lão kiên quyết không bán dù chỉ “một sào”. Thậm chí, trước khi tự tử, lão còn đem số tiền dành dụm và gửi gắm ông giáo lo hậu sự, tránh phiền hà cho làng xóm. Ngay cả khi ông giáo cố giúp đỡ, lão từ chối một cách “gần như hách dịch”, bởi không muốn trở thành gánh nặng. Trong hoàn cảnh ấy, nhiều người dễ bị sa ngã, nhưng lão chọn cái chết để giữ trọn phẩm giá của một con người, để “chết trong còn hơn sống đục.”

Lão Hạc còn là hiện thân tiêu biểu cho đức hi sinh và sự lương thiện vốn có của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Dẫu cuộc đời lận đận, lão vẫn kiên định giữ vững tấm lòng nhân hậu, ngay thẳng: “Binh Tư là kẻ ăn trộm không ưa gì lão Hạc bởi lão lương thiện quá.” Hình ảnh cái chết dữ dội, đau đớn của lão như muốn làm sáng lên những phẩm chất ấy; đồng thời, cũng là lời tố cáo xã hội bức bách con người lương thiện vào ngõ cụt.

Bằng nghệ thuật miêu tả sắc nét tâm lý nhân vật, lối kể linh hoạt giữa tự sự và trữ tình, Nam Cao đã khiến Lão Hạc trở thành bức chân dung bất tử về vẻ đẹp của người nông dân Việt Nam thời kỳ trước cách mạng: nhẫn nhục nhưng bất khuất, đau khổ nhưng đầy tự trọng và yêu thương. Lão Hạc để lại trong lòng người đọc niềm xót thương sâu sắc, đồng thời khơi dậy tình yêu, sự trân trọng đối với những con người lao động nghèo khổ vẫn giữ gìn tinh thần và phẩm cách cao quý qua mọi biến thiên cuộc đời.