So sánh quan niệm sống trong "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm và "Bài ca ngất ngưỡng" của Nguyễn Công Trứ:
* Quan niệm sống trong "Nhàn": Bài thơ thể hiện lối sống nhàn nhã, thanh tao, hòa hợp với thiên nhiên, tránh xa vòng danh lợi, bon chen chốn quan trường. Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn cuộc sống ẩn dật, ung dung tự tại, không vướng bận chuyện đời, tìm về với sự bình yên, thanh thản trong tâm hồn. Ông coi trọng giá trị tinh thần hơn vật chất, đề cao lối sống giản dị, mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên.
* Quan niệm sống trong "Bài ca ngất ngưỡng": Bài thơ thể hiện phong cách sống phóng khoáng, tự do, bất chấp mọi ràng buộc, thể hiện bản lĩnh cá nhân mạnh mẽ. Nguyễn Công Trứ khẳng định cái tôi cá nhân, tự tin vào tài năng và phẩm chất của mình, sẵn sàng dấn thân vào những thử thách, tạo dựng sự nghiệp hiển hách. Ông cho rằng con người cần phải có ý chí kiên cường, dám nghĩ dám làm, vượt qua mọi khó khăn để đạt được thành công.
Sự khác biệt:
* Lối sống: Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn lối sống ẩn dật, thanh tao, hòa hợp với thiên nhiên; còn Nguyễn Công Trứ lại chọn lối sống phóng khoáng, tự do, bất chấp mọi ràng buộc.
* Giá trị tinh thần: Nguyễn Bỉnh Khiêm đề cao giá trị tinh thần, coi trọng sự bình yên, thanh thản trong tâm hồn; còn Nguyễn Công Trứ đề cao bản lĩnh cá nhân, ý chí kiên cường, dám nghĩ dám làm.
* Mục đích sống: Nguyễn Bỉnh Khiêm muốn lánh xa vòng danh lợi, bon chen chốn quan trường để giữ gìn tâm hồn thanh cao; còn Nguyễn Công Trứ muốn khẳng định bản thân, tạo dựng sự nghiệp hiển hách, cống hiến cho đất nước.
Kết luận: Quan niệm sống của hai nhà thơ đều mang đậm dấu ấn cá nhân, phản ánh những trải nghiệm và suy ngẫm riêng của mỗi người. Tuy nhiên, họ cũng gặp nhau ở điểm chung là khát vọng sống trọn vẹn, sống có ý nghĩa, dù bằng những cách thức khác nhau.