Bài tập: Chỉ ra phép tu từ chơi chữ trong các ví dụ sau và cho biết tác dụng của nó 1, Hổ mang bò lên núi 2, Bác bát trứng ngon quá 3, Có tài mà cậy chi tài 4, Chữ tài liền với chữ tai một vần 5, Một n...

Thành Nguyễn

1. Hổ mang bò lên núi

- Phép tu từ: Chơi chữ – ở đây là sự lập lờ giữa tên động vật "hổ mang" (loài rắn) và "bò" (hành động di chuyển).

- Tác dụng:

+ Gây cảm giác hài hước, bất ngờ.

+Thể hiện sự tinh tế trong việc sử dụng từ ngữ đồng âm khác nghĩa – giúp người nghe phải suy ngẫm để hiểu ý.

2. Bác bát trứng ngon quá

- Phép tu từ: Chơi chữ bằng cách đồng âm khác nghĩa - "bát" là số tám (từ Hán Việt) hoặc là "bát" trong cái bát.

- Tác dụng: Tạo sắc thái hài hước và thể hiện sự dí dỏm trong lời ăn tiếng nói của dân gian

3. Có tài mà cậy chi tài

- Phép tu từ: Chơi chữ với từ “tài” – lần đầu chỉ năng lực, lần sau ám chỉ sự tự cao.

- Tác dụng:

+ Răn dạy một triết lý sống sâu sắc – người có tài đừng tự phụ.

+ Một lối diễn đạt dân gian nhưng mang tầm nhìn xa, khuyên người đời khiêm tốn.

4. Chữ tài liền với chữ tai một vần

- Phép tu từ: Chơi chữ – “tài” (tài năng) và “tai” (tai họa) đồng âm gần giống, chỉ khác thanh.

- Tác dụng: Gợi nên triết lý phương Đông: tài hoa thường gắn với truân chuyên. Là một lời cảm thán về số phận những người xuất chúng, không tránh khỏi lận đận.

5. Một nghề cho chín còn hơn mười nghề

- Phép tu từ: Chơi chữ với “chín” và “mười” – vừa mang nghĩa số học, vừa ám chỉ mức độ thuần thục.

- Tác dụng: Đề cao tinh thần chuyên tâm, nhấn mạnh giá trị của sự rèn luyện sâu sắc, bền bỉ trong một lĩnh vực – khác hẳn lối sống đa đoan nhưng hời hợt.

6. Anh Hứa đi chợ Đồng Nai,

Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò

- Phép tu từ: Chơi chữ qua cách đặt tên nhân vật và địa danh ("Hứa", "Bến Nghé") nhằm tạo nhịp điệu và hài hước.

- Tác dụng: Tạo không khí vui tươi, tếu táo. Đồng thời, ghi nhớ địa danh bằng thơ – một lối giáo dục mềm mại và đầy dân dã.

7. Con cá đối bỏ trong cối đá,

Con mèo cái nằm trên mái kèo.

Trách cha mẹ em nghèo anh nỡ phụ duyên em

- Phép tu từ: Chơi chữ – “cá đối”, “mèo cái”, “cối đá”, “mái kèo” đều dùng vần điệu đồng âm tạo cảm giác gần gũi, dễ nhớ.

- Tác dụng:

+ Mượn hình ảnh dân dã để nói về nỗi đau tình duyên dang dở vì nghèo khó.

+ Góp phần làm cho lời thơ có màu sắc mộc mạc mà sâu lắng.

8. Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

- Phép tu từ: Chơi chữ – “quốc quốc” là tiếng kêu của chim quốc; “gia gia” là tiếng kêu chim gia, đồng thời chơi chữ với “quốc” (nước), “gia” (nhà).

- Tác dụng:

+ Diễn đạt nỗi nhớ nước, thương nhà sâu sắc bằng hình ảnh tiếng chim.

+ Cho thấy được tình yêu sâu nặng dành cho quê hương và gia đình của nhà thơ.