Vì sao kể cả khi bạn không ăn gì trong nhiều ngày, cơ thể vẫn có một lượng lớn mỡ mà theo lý thuyết cơ thể phải đốt cháy mỡ để duy trì cơ thể?

Khi cơ thể bị “đói dài ngày” (không ăn trong nhiều ngày), chúng ta thường nghĩ là nó sẽ liên tục đốt hết lớp mỡ dự trữ để sinh năng lượng. Thực tế không hoàn toàn như vậy, bởi vì cơ thể có cơ chế điều hoà để bảo toàn năng lượng và duy trì chức năng sống cơ bản. Sau đây là những lý do chính: 1. Giảm nhanh mức tiêu hao năng lượng (giảm Tốc độ Trao đổi Chất – TMB) - Khi thiếu thức ăn, cơ thể tiết giảm hormon tuyến giáp (T3, T4), giảm hoạt động hệ thần kinh giao cảm → làm chậm nhịp tim, hô hấp, thân nhiệt, vận động không ý thức. - Tổng năng lượng tiêu hao hàng ngày (bao gồm sinh nhiệt, hoạt động cơ bắp, hoạt động nội tạng) giảm mạnh, hạn chế đốt mỡ nhanh. 2. Cơ chế “bảo vệ” mô quan trọng - Trong giai đoạn nhịn đói kéo dài, cơ thể ưu tiên bảo toàn một số mô (não, tim, thận) nên chuyển sang đốt ketone bodies (sản phẩm chuyển hoá từ mỡ) và một phần protein cơ bắp. - Đến giai đoạn sau ~2–3 ngày, não dần thích nghi dùng ketone, giảm bớt nhu cầu glucose – hạn chế tiếp tục phân giải cơ bắp hoặc đốt mỡ quá nhanh. 3. Hạn chế tốc độ giải phóng mỡ (lipolysis) - Mặc dù enzyme lipase trong tế bào mỡ có thể phá vỡ triglyceride giải phóng axit béo, nhưng hoạt tính enzyme này có giới hạn để tránh “vỡ” cân bằng nội môi (pH, điện giải…). - Một phần mỡ dự trữ nằm ở các vùng khó tiếp cận (dưới da vùng eo, hông, đùi) cần thời gian và tín hiệu hormon mạnh mới huy động. 4. Cơ chế tái ester hóa mỡ - Khi axit béo tự do (FFA) vào máu quá nhiều, một phần được gan và mô mỡ tái tổng hợp lại thành triglyceride → “vòng tuần hoàn” mỡ, không giải phóng hết. 5. Cân bằng nội môi và “set point” về cân nặng - Các hormon: leptin (do mô mỡ tiết ra), ghrelin (do dạ dày tiết ra), cortisol, insulin… phối hợp thiết lập “mức mỡ” tối thiểu để đảm bảo khả năng sống sót. - Khi mỡ giảm xuống dưới mức này, leptin giảm mạnh, kích thích cảm giác đói, giảm sử dụng năng lượng để bảo toàn mỡ còn lại. 6. Một phần mỡ là cần thiết, không thể đốt hết - Mỡ nội tạng, mỡ quanh cơ quan (não, tim, thận) có vai trò đệm, bảo vệ cơ quan, cách nhiệt, dự trữ vitamin tan trong dầu. - Cơ thể không bao giờ “đốt sạch” lớp mỡ này vì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới chức năng cơ quan. Tóm lại, khi nhịn đói dài, cơ thể sẽ tự điều chỉnh giảm nhu cầu năng lượng, ưu tiên sử dụng từ từ mỡ dự trữ và một phần protein, đồng thời kích hoạt các cơ chế bảo vệ mỡ tối thiểu. Đó là lý do dù không ăn trong nhiều ngày, bạn vẫn còn một lượng mỡ khá lớn chứ không bị “đốt hết” hoàn toàn.