Truyền kỳ mới là thể loại văn học có khả năng phản ánh hiện thực rộng lớn, đa dạng hơn cả truyện ngắn và tiểu thuyết. Bởi vì, ngoài những yếu tố hiện thực, truyền kỳ còn sử dụng cả những yếu tố hoang đường, kì ảo. Chính nhờ vào đó mà truyền kỳ có thể miêu tả hầu hết mọi khía cạnh của cuộc sống, kể cả những mặt tối nhất của xã hội. Trong kho tàng văn học Việt Nam, chúng ta có thể kể đến tác phẩm nổi tiếng nhất của thể loại này là Truyền kỳ mạn lục của nhà văn Nguyễn Dữ. Tác phẩm gồm 20 truyện, trong đó tiêu biểu có Chuyện người con gái Nam Xương.
Chuyện người con gái Nam Xương là câu chuyện kể về Vũ Nương, một người phụ nữ đức hạnh đã phải chịu nhiều bất hạnh trong xã hội phong kiến. Truyện có sự kết hợp khéo léo giữa những yếu tố hiện thực và yếu tố hoang đường, kì ảo, góp phần làm tăng thêm sức hấp dẫn cho câu chuyện.
Trước hết, Chuyện người con gái Nam Xương mang đậm dấu ấn của truyện truyền kỳ bởi những yếu tố hoang đường, li kì. Câu chuyện mở đầu bằng sự xuất hiện của Vũ Nương, một người phụ nữ xinh đẹp, nết na, đức hạnh. Nàng được gả cho Trương Sinh, một người đàn ông gia trưởng, hay ghen tuông. Sau khi Trương Sinh đi lính, Vũ Nương ở nhà chăm sóc mẹ chồng, nuôi dạy con trai. Khi Trương Sinh trở về, do hiểu lầm về lời nói của đứa con trai nhỏ, Trương Sinh đã nghi oan vợ mình thất tiết. Vũ Nương bị chồng đánh đuổi, nàng đành phải nhảy sông tự vẫn để minh oan cho bản thân.
Tuy nhiên, câu chuyện không dừng lại ở đó. Sau khi Vũ Nương chết, nàng được Linh Phi cứu giúp, đưa xuống thủy cung. Tại đây, nàng gặp lại Phan Lang, người hàng xóm đã cứu mạng Linh Phi khi xưa. Phan Lang kể cho Vũ Nương nghe về nỗi oan khuất của nàng và khuyên nàng trở về trần gian. Vũ Nương đồng ý, nhưng trước khi đi, nàng đã để lại chiếc bóng trên tường để Trương Sinh nhận ra rằng mình đã hiểu lầm vợ.
Sự trở về của Vũ Nương từ thủy cung đã tạo nên một cái kết có hậu cho câu chuyện. Nó thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng, nơi những người tốt sẽ được đền đáp xứng đáng. Đồng thời, nó cũng khẳng định niềm tin của nhân dân vào sự công bằng, vào luật nhân quả. Những kẻ xấu xa, tàn ác cuối cùng cũng sẽ phải trả giá cho hành động của mình.
Bên cạnh đó, Chuyện người con gái Nam Xương còn có sự xuất hiện của những nhân vật phi thường. Đó là Linh Phi, người đã cứu giúp Vũ Nương và cho nàng một cuộc sống mới dưới thủy cung. Đó là Phan Lang, người đã giúp Vũ Nương minh oan cho bản thân và đưa nàng trở về trần gian. Tất cả những nhân vật này đều mang những nét đặc trưng của nhân vật truyền kỳ. Họ không chỉ là những con người bình thường mà còn là những vị thần, những người có phép thuật, có khả năng vượt qua mọi rào cản của thế giới hiện thực.
Ngoài ra, Chuyện người con gái Nam Xương còn có kết cấu khá linh hoạt. Truyện không tuân theo khuôn mẫu truyền thống của truyện cổ tích hay truyện ngắn. Thay vào đó, truyện có sự đan xen giữa những yếu tố hiện thực và yếu tố hoang đường, kì ảo. Điều này đã tạo nên một màu sắc riêng biệt cho câu chuyện, khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn và lôi cuốn hơn.
Nhìn chung, Chuyện người con gái Nam Xương là một tác phẩm tiêu biểu cho thể loại truyền kỳ. Truyện đã thể hiện thành công những yếu tố đặc trưng của thể loại này, bao gồm yếu tố hoang đường, kì ảo, nhân vật phi thường và kết cấu linh hoạt. Qua đó, truyện đã gửi gắm những thông điệp nhân đạo sâu sắc, lên án chế độ phong kiến bất công, trọng nam khinh nữ và ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam.