“Tắt đèn” là một trong những kiệt tác của nền văn học hiện thực Việt Nam. Qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”, nhà văn Ngô Tất Tố đã khắc họa đậm nét hình ảnh người phụ nữ nông dân với những đức tính đáng quý: vừa tần tảo, chịu đựng, vừa cứng cỏi, mạnh mẽ.
Câu chuyện diễn ra trong bối cảnh nạn sưu thuế ở làng quê khiến gia đình chị Dậu rơi vào hoàn cảnh khốn cùng. Anh Dậu bị bắt giam, đánh đập dã man vì thiếu tiền nộp sưu. Khi anh Dậu vừa tỉnh dậy, chị Dậu vội vàng nấu cháo, động viên chồng cố ăn chút gì để lại sức. Chị vừa múc bát cháo bưng lên cho chồng, anh Dậu còn chưa kịp ăn thì tên cai lệ và người nhà lí trưởng xông vào đòi bắt trói anh Dậu. Mặc cho hoàn cảnh nguy nan, chị Dậu vẫn cố gắng van xin, nài nỉ. Tuy nhiên, chúng vẫn không hề lay chuyển, tiếp tục quát mắng và đòi trói anh Dậu. Trước hành động tàn ác của chúng, chị Dậu đã đứng lên phản kháng mãnh liệt.
Ban đầu, chị Dậu vẫn giữ thái độ nhún nhường, tự xưng là cháu, gọi bọn cai lệ là ông. Chị van xin chúng tha cho chồng, hứa sẽ làm tròn nghĩa vụ nộp sưu thuế. Tuy nhiên, chúng không hề động lòng, tiếp tục quát tháo và tát vào mặt chị. Lúc này, chị Dậu không thể kìm nén được nữa. Chị đứng lên thách thức, xưng hô ngang hàng với chúng: “Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ”. Rồi chị liều mạng đánh trả lại tên cai lệ và người nhà lí trưởng. Hành động của chị Dậu thể hiện sức mạnh tiềm tàng và tinh thần phản kháng của người phụ nữ nông dân trước áp bức, bóc lột.
Sự thay đổi trong cách xưng hô của chị Dậu từ “ông-cháu” đến “mày-bà” thể hiện sự chuyển biến tâm lý rõ rệt. Từ chỗ nhún nhường, van xin, chị Dậu đã chuyển sang thái độ căm phẫn, quyết tâm bảo vệ chồng. Hành động đánh trả của chị Dậu là kết quả của sự dồn nén uất ức bấy lâu nay. Nó thể hiện sức mạnh phi thường của người phụ nữ nông dân khi bị đẩy vào bước đường cùng.
Qua đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”, nhà văn Ngô Tất Tố đã khắc họa thành công hình ảnh người phụ nữ nông dân với những đức tính đáng quý: tần tảo, chịu đựng, cứng cỏi, mạnh mẽ. Đồng thời, đoạn trích cũng phản ánh thực trạng xã hội phong kiến thối nát, bất công, đẩy người dân lương thiện vào bước đường cùng.
Tóm lại, đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” là một minh chứng tiêu biểu cho tài năng nghệ thuật của Ngô Tất Tố. Ông đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật chị Dậu với những phẩm chất tốt đẹp, đại diện cho tầng lớp nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.