Kim Lân là một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám. Ông chuyên viết về nông thôn và đời sống của những người nông dân nghèo. Mỗi tác phẩm của ông đều mang đậm hơi thở của làng quê, phản ánh chân thực cuộc sống lam lũ, vất vả của người nông dân. Trong đó, Vợ Nhặt là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của Kim Lân. Truyện được viết dựa trên bối cảnh nạn đói khủng khiếp năm 1945, đã khắc họa thành công số phận bi thảm của người nông dân trước Cách mạng, đồng thời khẳng định sức mạnh của tình yêu thương, niềm tin vào cuộc sống.
Truyện ngắn Vợ Nhặt kể về anh cu Tràng, một người đàn ông nghèo khổ, cô đơn sống cùng mẹ già ở xóm ngụ cư. Anh làm nghề kéo xe bò thuê, ngoại hình xấu xí, tính cách ngờ nghệch, ít giao tiếp với mọi người. Một lần, trong lúc đẩy xe bò vào phố, Tràng gặp Thị, một người phụ nữ gầy gò, xanh xao, đang ngồi chờ đợi ai đó. Hai người nói chuyện vài câu rồi Thị theo Tràng về nhà. Sau đó, họ tổ chức đám cưới chỉ bằng bốn bát bánh đúc và một bữa cơm rau muối.
Trong Vợ Nhặt, Kim Lân đã xây dựng thành công hai tuyến nhân vật chính diện và phản diện, đại diện cho hai lực lượng đối lập nhau trong xã hội. Tuyến nhân vật chính diện gồm bà cụ Tứ, anh cu Tràng và người vợ nhặt. Họ là những người nông dân nghèo khổ, bất hạnh nhưng luôn giữ gìn phẩm chất tốt đẹp, giàu lòng yêu thương, đùm bọc lẫn nhau. Tuyến nhân vật phản diện gồm bọn cường hào, địa chủ, tay sai của thực dân Pháp. Chúng là nguyên nhân gây ra nỗi thống khổ cho người nông dân.
Trước hết, tuyến nhân vật chính diện được khắc họa qua hình ảnh bà cụ Tứ. Bà là một người phụ nữ già yếu, nghèo khổ, sống trong cảnh đói kém. Bà có ngoại hình gầy gò, lưng còng, da nhăn nheo, khuôn mặt khắc khổ. Tuy nhiên, bà lại là một người mẹ hết mực yêu thương con cái. Khi thấy Tràng đưa Thị về nhà, bà vô cùng ngạc nhiên, ngỡ ngàng. Nhưng sau khi hiểu ra mọi chuyện, bà đã chấp nhận Thị làm con dâu. Bà thương con, lo lắng cho tương lai của con. Bà cũng là người luôn động viên, khích lệ con vượt qua khó khăn, hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn.
Bên cạnh đó, tuyến nhân vật chính diện còn được thể hiện qua hình ảnh anh cu Tràng và người vợ nhặt. Tràng là một người đàn ông nghèo khổ, cô đơn, sống trong cảnh đói kém. Anh có ngoại hình xấu xí, tính cách ngờ nghệch, ít giao tiếp với mọi người. Tuy nhiên, anh lại là một người có tấm lòng nhân hậu, biết yêu thương, giúp đỡ người khác. Khi thấy Thị bị đói, anh đã mời Thị ăn bánh đúc và đưa Thị về nhà. Tràng cũng là người có trách nhiệm với gia đình, sẵn sàng chấp nhận Thị làm vợ dù biết rằng cuộc sống phía trước sẽ rất khó khăn. Người vợ nhặt là một người phụ nữ nghèo khổ, bị đẩy đến bước đường cùng. Cô đã chấp nhận bỏ quê hương, gia đình để theo Tràng về nhà. Cô cũng là một người phụ nữ có khát khao được sống, được yêu thương, được hạnh phúc.
Tuyến nhân vật chính diện trong Vợ Nhặt đã góp phần thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm. Họ là những người nông dân nghèo khổ, bất hạnh nhưng luôn giữ gìn phẩm chất tốt đẹp, giàu lòng yêu thương, đùm bọc lẫn nhau. Họ cũng là những người có niềm tin vào cuộc sống, luôn hướng tới tương lai tươi sáng.
Ngoài ra, tuyến nhân vật phản diện trong Vợ Nhặt cũng được Kim Lân khắc họa một cách sinh động, chân thực. Bọn chúng là những kẻ tàn ác, bất nhân, đẩy người nông dân vào cảnh khốn cùng. Tiêu biểu là tên cai lệ, hắn là một tên tay sai hung hãn, độc ác. Hắn đã thẳng tay đánh đập, bắt trói bà cụ Tứ khi bà không chịu nộp sưu thuế. Hành động của hắn đã khiến bà cụ Tứ ngã xuống đất, suýt chút nữa thì chết.
Như vậy, Vợ Nhặt là một bức tranh chân thực về cuộc sống thời kỳ nạn đói 1945. Qua tác phẩm, Kim Lân đã thể hiện tài năng nghệ thuật bậc thầy của mình. Ông đã xây dựng thành công hai tuyến nhân vật chính diện và phản diện, tạo nên một bức tranh đa chiều về cuộc sống. Đồng thời, tác phẩm cũng thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc, khẳng định sức mạnh của tình yêu thương, niềm tin vào cuộc sống.