Bàn về thơ, có người cho rằng: " Thơ là hình thức, là sự ngăn nắp của câu từ. Vẻ bề ngoài mới là điểm cần thấy của nó/" lại có người cho rằng:" Cái thơ thể hiện ra không chỉ là con chữ vô tri năm trên...

Thơ là một loại hình nghệ thuật đặc biệt, mang trong mình những nét độc đáo riêng biệt. Có nhiều quan niệm khác nhau về thơ, nhưng tựu trung lại, ta có thể thấy hai quan niệm nổi bật: "thơ là hình thức, là sự ngăn nắp của câu từ" và "cái thơ thể hiện ra không chỉ là con chữ vô tri năm trên giấy, mà còn là tình cảm được giấu kín bên trong". Hai quan niệm này tuy có vẻ trái chiều nhưng lại bổ sung cho nhau, tạo nên một định hướng rõ ràng cho quá trình sáng tác và tiếp nhận thơ ca.

Trước hết, chúng ta cần hiểu "thơ là hình thức, là sự ngăn nắp của câu từ" là gì? Thơ là một loại hình nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt cảm xúc, suy nghĩ, tư tưởng của nhà thơ. Hình thức của thơ bao gồm các yếu tố như vần điệu, nhịp điệu, cấu trúc câu thơ, cách sắp xếp từ ngữ, hình ảnh, âm thanh… Sự ngăn nắp của câu từ trong thơ là cách tổ chức, sắp xếp các yếu tố ngôn ngữ một cách khoa học, logic, tạo nên hiệu quả thẩm mỹ, khiến cho bài thơ trở nên dễ đọc, dễ nhớ và gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc.

Quan niệm thứ hai "cái thơ thể hiện ra không chỉ là con chữ vô tri năm trên giấy, mà còn là tình cảm được giấu kín bên trong" muốn nhấn mạnh vai trò của nội dung, của tâm hồn, của cảm xúc của nhà thơ trong thơ ca. Con chữ trong thơ không đơn thuần là những ký tự trên trang giấy mà là phương tiện để truyền tải những rung động, những suy ngẫm, những khát vọng của nhà thơ. Tình cảm được giấu kín bên trong là những nỗi niềm sâu kín, những trăn trở, suy tư của nhà thơ về cuộc đời, về con người, về thời đại…

Hai quan niệm trên không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau, tạo nên một chỉnh thể hoàn chỉnh của tác phẩm thơ. Một bài thơ hay phải vừa có hình thức đẹp, vừa có nội dung sâu sắc. Người đọc khi tiếp cận với một bài thơ cần biết kết hợp phân tích cả hình thức lẫn nội dung để hiểu trọn vẹn giá trị của tác phẩm.

Ví dụ, trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải, ta có thể thấy rõ sự kết hợp hài hòa giữa hình thức và nội dung. Về hình thức, bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, với những câu thơ ngắn gọn, súc tích, giàu nhạc tính. Nhịp điệu của bài thơ nhẹ nhàng, du dương, tạo nên một không khí vui tươi, rộn ràng của mùa xuân. Về nội dung, bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước tha thiết của nhà thơ. Qua những hình ảnh thơ đẹp đẽ, giàu sức gợi, Thanh Hải đã vẽ nên một bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Đồng thời, ông cũng bày tỏ ước nguyện được cống hiến cho đất nước, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Như vậy, cả hai quan niệm "thơ là hình thức, là sự ngăn nắp của câu từ" và "cái thơ thể hiện ra không chỉ là con chữ vô tri năm trên giấy, mà còn là tình cảm được giấu kín bên trong" đều đúng và bổ sung cho nhau. Chúng tạo nên một định hướng rõ ràng cho quá trình sáng tác và tiếp nhận thơ ca.