2. Khi một người phải trải qua những trải nghiệm sang chấn tâm lý (trauma) trong quá khứ, bạn nghĩ rằng cơ chế phòng vệ (defense mechanisms) như phủ nhận, đè nén, hoặc lý tưởng hóa… sẽ giúp họ tồn tại...

Đây là một câu hỏi rất sâu sắc và chạm đến cốt lõi của quá trình chữa lành sau sang chấn tâm lý. Các cơ chế phòng vệ có thể được coi là một "con dao hai lưỡi": chúng vừa là chiếc phao cứu sinh trong cơn bão, vừa là xiềng xích kìm hãm sự trưởng thành.

Theo tôi, các cơ chế phòng vệ như phủ nhận, đè nén... ban đầu sẽ giúp một người tồn tại và tiếp tục sống, nhưng nếu không được xử lý, chúng sẽ vô tình kìm hãm sự trưởng thành tâm lý về lâu dài.

1. Cơ chế phòng vệ: Chiếc áo giáp trong cơn bão
Khi một người phải đối mặt với một trải nghiệm sang chấn tâm lý quá sức chịu đựng, tâm trí họ sẽ tự động kích hoạt các cơ chế phòng vệ một cách vô thức.

Tự bảo vệ bản thân: Các cơ chế này giống như một "chiếc áo giáp" tinh thần, giúp bảo vệ tâm trí khỏi những cảm xúc đau đớn, hoảng loạn và sợ hãi quá lớn. Sự phủ nhận giúp họ tránh đối diện với sự thật phũ phàng, sự đè nén giúp đẩy những ký ức kinh hoàng xuống tầng sâu của tiềm thức. Nhờ đó, người đó có thể tiếp tục chức năng cơ bản của mình (ăn uống, làm việc) mà không bị suy sụp hoàn toàn.

Tạo thời gian cho sự phục hồi: Các cơ chế này không phải là sự giải quyết vấn đề, mà là một "liều thuốc giảm đau". Chúng cho phép tâm trí có thời gian để lấy lại cân bằng, trước khi đủ mạnh mẽ để bắt đầu quá trình xử lý nỗi đau.

Do đó, ở giai đoạn đầu, các cơ chế phòng vệ là vô cùng cần thiết để một người có thể sống sót và vượt qua giai đoạn khủng hoảng ban đầu.

2. Lưỡi dao thứ hai: Kìm hãm sự trưởng thành
Vấn đề nảy sinh khi các cơ chế phòng vệ không phải là một giải pháp tạm thời mà trở thành một thói quen. Khi đó, chiếc áo giáp sẽ trở thành một chiếc lồng giam giữ con người, ngăn cản họ phát triển:

Kìm hãm cảm xúc: Cảm xúc tiêu cực không biến mất, chúng chỉ bị đè nén. Năng lượng tiêu cực tích tụ trong vô thức có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý khác như lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, hoặc biểu hiện ra ngoài qua các cơn giận dữ không kiểm soát.

Ngăn cản sự trưởng thành: Một người không thể trưởng thành từ một trải nghiệm mà họ liên tục phủ nhận. Việc không đối diện với sự thật sẽ khiến họ không thể học hỏi, không thể rút ra bài học và không thể tìm thấy ý nghĩa từ nỗi đau.

Biến dạng thực tại: Các cơ chế như lý tưởng hóa có thể khiến một người sống trong một thế giới ảo, không thể xây dựng những mối quan hệ chân thật và lành mạnh vì họ không chấp nhận được những khía cạnh không hoàn hảo của cuộc sống và con người.

3. Hành trình cân bằng: Giữa "Tự bảo vệ" và "Đối diện"
Quá trình chữa lành sau sang chấn là một hành trình cân bằng tinh tế giữa việc tự bảo vệ và đối diện với sự thật. Nó không phải là một sự kiện mà là một quá trình dần dần, từng bước:

Giai đoạn 1: Chấp nhận sự bảo vệ: Giai đoạn đầu, hãy để các cơ chế phòng vệ làm nhiệm vụ của nó. Đừng ép buộc bản thân phải đối diện với nỗi đau khi chưa sẵn sàng.

Giai đoạn 2: Nhận thức: Khi đã vượt qua giai đoạn khủng hoảng, hãy bắt đầu nhận thức được rằng các cơ chế phòng vệ đang tồn tại. Đây là lúc chiếc "áo giáp" bắt đầu trở nên nặng nề và cản trở cuộc sống.

Giai đoạn 3: Đối diện có kiểm soát: Với sự hỗ trợ từ các nhà trị liệu tâm lý hoặc những người thân đáng tin cậy, hãy dần dần tháo gỡ từng mảnh áo giáp một. Hãy đối diện với ký ức, cảm xúc đau khổ trong một môi trường an toàn. Đây là giai đoạn khó khăn nhất, nhưng cũng là nơi sự chữa lành thực sự bắt đầu.

Giai đoạn 4: Tích hợp: Mục tiêu cuối cùng không phải là xóa bỏ ký ức đau buồn, mà là tích hợp nó vào cuộc sống. Nỗi đau trở thành một phần của câu chuyện cuộc đời, giúp họ trở nên mạnh mẽ, giàu lòng trắc ẩn và trưởng thành hơn.