so sánh phiên âm và dịch âm của Tản Đà của bài Hoàng Hạc Lâu

So sánh bản phiên âm và dịch âm của bài thơ Hoàng Hạc Lâu (Tản Đà)
Bài thơ Hoàng Hạc Lâu của nhà thơ đời Đường Thôi Hiệu đã trở nên quen thuộc với độc giả Việt Nam, phần lớn nhờ vào bản dịch kiệt xuất của Tản Đà. Trong quá trình chuyển ngữ, Tản Đà đã không chỉ dịch một mà là hai bản: bản phiên âm (dịch âm Hán-Việt) và bản dịch âm (dịch nghĩa thơ song thất lục bát). Sự tồn tại song song này giúp chúng ta thấy rõ tài năng và dụng ý nghệ thuật của ông.

1. Phiên âm (Hán-Việt): Bản dịch giữ lại vẻ cổ kính
Bản phiên âm là cách Tản Đà giữ lại âm điệu và ngữ nghĩa gốc của bài thơ Đường luật bằng cách sử dụng từ Hán-Việt. Nó tái hiện một cách trung thành cấu trúc, vần điệu và tính chất cô đọng của nguyên tác.

Tích nhân dĩ thừa Hoàng Hạc khứ, thử địa không dư Hoàng Hạc lâu.

Hoàng Hạc nhất khứ bất phục phản, bạch vân thiên tải không du du.

Tình xuyên lịch lịch Hán Dương thụ, phương thảo thê thê Anh Vũ châu.

Nhật mộ hương quan hà xứ thị, yên ba giang thượng sử nhân sầu.

Bản dịch này mang vẻ trang trọng, cổ kính, giống như một bức tranh thủy mặc với những nét vẽ tinh giản nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Độc giả có thể cảm nhận được âm hưởng của thơ Đường và những hình ảnh quen thuộc của văn học Trung Hoa. Tuy nhiên, nó đòi hỏi người đọc phải có vốn từ Hán-Việt nhất định để hiểu và cảm thụ trọn vẹn.

2. Dịch âm: Bản dịch mang đậm hồn thơ Việt
Đây là bản dịch nổi tiếng nhất, được Tản Đà dịch bằng thể thơ song thất lục bát của Việt Nam. Khác với bản phiên âm, bản dịch này không chỉ dịch nghĩa mà còn diễn tả lại cảm xúc, tạo nên một tác phẩm mới mẻ, mang hơi thở của văn hóa và tâm hồn Việt.

Hạc vàng ai cưỡi đi đâu?

Mà đây Hoàng Hạc còn lầu trơ vơ.

Hạc vàng đi mất từ xưa,

Nghìn năm mây trắng bây giờ còn bay.

Sông tạnh bến Hán Dương cây mọc, thấy rõ hình,

Cỏ thơm Anh Vũ lòng tình dặm dài.

Quê hương khuất bóng hoàng hôn,

Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai?

3. Phân tích sự khác biệt
Tiêu chí

Phiên âm (Hán-Việt)

Dịch âm (Tản Đà)

Bản chất

Chuyển ngữ âm thanh Hán-Việt, giữ nguyên cấu trúc thơ Đường.

Diễn tả ý thơ bằng thể thơ song thất lục bát của Việt Nam.

Tính từ

Sử dụng từ Hán-Việt cô đọng, giàu tính ước lệ ("thử địa", "du du").

Sử dụng từ thuần Việt, giản dị, gần gũi với đời sống ("trơ vơ", "khói sóng", "lòng ai").

Cảm xúc

Thể hiện một cách gián tiếp, mang tính triết lý, u hoài.

Thể hiện trực tiếp, giàu cảm xúc, có chất tự sự, nỗi buồn mang tính chủ quan hơn.

Tính nghệ thuật

Tái hiện vẻ đẹp cổ điển, trang trọng.

Phá vỡ cấu trúc cũ, sáng tạo để truyền tải hồn thơ một cách tự nhiên, bay bổng hơn.

Sự tiếp cận

Khó hơn với độc giả phổ thông.

Dễ tiếp cận, dễ cảm, như một bài thơ của chính người Việt.