Thờ Mẫu và các vị thần linh đã trở thành một nét đẹp trong tín ngưỡng dân gian của người Việt Nam. Có rất nhiều vị anh hùng dân tộc được tôn vinh là thánh và được thờ cúng tại nhiều nơi trên đất nước ta. Đó là Sơn Tinh, Thủy Tinh, Thánh Gióng, An Dương Vương,... Nhưng không thể không nhắc đến sự tích Hồ Gươm gắn liền với vị vua kiệt xuất của dân tộc Lê Lợi.
Lê Lợi sinh năm 1385, là con trai út của Lạc tướng Lê Khoáng và bà Trịnh Thị Ngọc Hương. Ông lớn lên khi triều đình nhà Trần suy sụp, Hồ Quý Ly lên thay quyền trị vì thiên hạ. Lê Lợi cũng như bao nam nhi khác phải chịu cảnh áp bức bóc lột của giặc Minh xâm lược. Vì vậy ông sớm nuôi chí lớn giành lại giang sơn. Giặc Minh sau khi chiếm được nước ta, chúng thi hành nhiều chính sách cai trị tàn bạo, khiến nhân dân vô cùng lầm than, khổ sở. Chứng kiến cảnh ấy, Lê Lợi dấy binh khởi nghĩa, hiệu triệu hào kiệt bốn phương, đồng lòng đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm.
Trong buổi đầu khởi nghĩa, lực lượng của nghĩa quân còn non yếu, lương thực thiếu thốn, lại gặp phải khó khăn từ thời tiết, bệnh tật... Trước tình thế đó, đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn thanh gươm thần để giết giặc. Chuyện kể rằng, một đêm nọ, ở Thanh Hóa có một người đánh cá tên là Lệ Thận đi thả lưới, kéo lên được một lưỡi gươm. Sau đó mấy hôm, cũng vào đêm trăng tròn, tháng tám, năm 1417, Lê Lợi bị giặc đuổi, chạy vào rừng bắt được chuôi gươm nạm ngọc. Ông nhận ra đó là lưỡi gươm mà trước đó mình đã bắt được đem về tra vào chuôi gươm thì vừa như in. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày càng tăng. Gươm thần đã giúp nghĩa quân Lê Lợi đánh đâu thắng đấy, quét sạch kẻ thù xâm lược.
Sau khi chiến thắng, Lê Lợi lên ngôi vua, đóng đô ở Thăng Long. Một ngày nọ, nhà vua dạo thuyền chơi ở hồ Tả Vọng, bỗng một con rùa xuất hiện. Rùa vươn đầu cất tiếng nói: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Vua nâng gươm chú ý nghe Rùa nói tiếp: "Trong khoảng trăm trâng nay, ta cùng các lạc hầu suốt đời tận trung với nước. Nay trời cho đại định, cơ đồ đổi mới, ta không biết trông cậy vào đâu nữa chỉ biết dựa vào mệnh trời và nương tựa vào sức dân. Vậy nên ta nhờ thần Kim Quy đưa gươm cho Long Quân". Nói xong, rùa ngậm gươm rồi lặn xuống đáy hồ sâu.
Từ đó, hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm. Tên gọi này muốn nói lên rằng đây là mảnh đất thiêng liêng nơi chứa đựng gươm thần của Long Quân. Năm 1464, vua Lê Thánh Tông đã cho đắp đê chặn dòng nước ở phía Tây Nam hồ để dựng đài Kính Thiên cao hơn 50 thước làm nơi ngự tọa trong những dịp lễ tế trời của triều đình. Đến năm 1884, quân Pháp tấn công thành Hà Nội lần thứ nhất, vua Tự Đức cho phá hủy toàn bộ tòa đài cùng tất cả những dấu vết liên quan đến long mạch nơi đây để tránh phạm úy. Do vậy, chúng ta không có cơ hội được chứng kiến diện mạo của đài Kính Thiên. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể tưởng tượng ra được phần nào nhờ những ghi chép của các tác giả thời bấy giờ.
Hồ Gươm gắn liền với truyền thuyết về Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã đánh tan giặc Minh xâm lược. Đây là một chiến công vĩ đại trong lịch sử đấu tranh bảo vệ đất nước của dân tộc ta. Việc trả gươm cho Rùa Vàng của vua Lê Lợi thể hiện khát vọng hòa bình, tinh thần cảnh giác cao độ, đề phòng giặc dã xâm lược, luôn lo cho an nguy của đất nước và dân tộc. Chính vì vậy, truyền thuyết này đã được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân và tồn tại mãi đến ngày nay.
Câu chuyện về sự tích Hồ Gươm đã góp phần giải thích nguồn gốc tên gọi của hồ. Đồng thời, ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân của khởi nghĩa Lam Sơn; phản ánh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là một sự nghiệp đầy gian khổ, trải qua nhiều thử thách, khó khăn nhưng cuối cùng đã giành thắng lợi rực rỡ. Bên cạnh đó, truyện cũng thể hiện ước mơ, khát vọng hòa bình của dân tộc ta.
Không chỉ vậy, sự tích Hồ Gươm còn là một truyền thuyết có ý nghĩa sâu sắc, khẳng định sức mạnh đoàn kết của nhân dân trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước. Truyện cũng thể hiện niềm tin vào sức mạnh của chính nghĩa, vào sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
Như vậy, sự tích Hồ Gươm là một truyền thuyết độc đáo, giàu ý nghĩa, góp phần tô đậm thêm vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất cao quý của người Việt Nam. [/INST]