Bài thơ "Thiên Trường vãn vọng" (Ngắm cảnh Thiên Trường trong buổi chiều tà) của Trần Nhân Tông đã khắc họa bức tranh làng quê đẹp đẽ, yên bình trong ánh chiều tà. Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật với những đặc trưng tiêu biểu:
- Cấu trúc: Bài thơ có bốn câu, mỗi câu bảy chữ, tuân thủ quy tắc đối thanh, đối ý. Câu 1 và 3 hoặc câu 2 và 4 đối nhau.
- Vần: Bài thơ gieo vần chân ở cuối câu 1, 2, 4 (tà - hoa - nhà).
- Nhịp: Bài thơ chủ yếu ngắt nhịp 4/3, tạo nên sự cân bằng, hài hòa.
- Đối: Hai câu đầu đối nhau về ý nghĩa, tạo nên sự tương phản giữa cảnh vật và tâm trạng của thi nhân.
Phân tích chi tiết:
Câu 1: "Thôn hậu, thôn tiền đạm tự yên" (Sau thôn, trước thôn đều mờ mịt như khói phủ)
- Hình ảnh "thôn hậu", "thôn tiền" (sau thôn, trước thôn) gợi lên không gian rộng lớn, bao la của làng quê.
- Từ láy "đạm tự yên" (mờ mịt như khói phủ) tạo nên vẻ đẹp huyền ảo, mơ hồ cho cảnh vật.
- Cảnh vật mờ ảo, hư ảo khiến tâm hồn thi nhân thêm phần man mác, bâng khuâng.
Câu 2: "Bán vô bán hữu tịch dương biên" (Nửa như có, nửa như không, bóng chiều man mác bên làng xa)
- Cụm từ "bán vô bán hữu" (nửa như có, nửa như không) thể hiện sự mơ hồ, khó xác định của cảnh vật.
- Hình ảnh "tịch dương biên" (bóng chiều man mác bên làng xa) gợi lên nỗi buồn man mác, tiếc nuối khi ngày tàn.
- Cảnh vật tĩnh lặng, êm đềm nhưng ẩn chứa nỗi buồn da diết.
Câu 3: "Mục đồng địch lý quy ngưu tận" (Bên tai tiếng sáo vẳng trâu về hết)
- Tiếng sáo mục đồng vang lên như một dấu hiệu báo hiệu hoàng hôn buông xuống.
- Hình ảnh "trâu về hết" gợi lên sự kết thúc của một ngày làm việc vất vả, mang đến cảm giác yên bình, thư thái.
- Âm thanh của tiếng sáo càng làm tăng thêm vẻ đẹp thanh bình, êm ả của làng quê.
Câu 4: "Bạch lộ song song phi hạ điền" (Trên ruộng, từng đôi cò trắng bay xuống)
- Hình ảnh "cò trắng bay xuống" trên cánh đồng mênh mông tạo nên một khung cảnh thanh bình, yên ả.
- Sự xuất hiện của đàn cò trắng tượng trưng cho cuộc sống no đủ, ấm áp của người dân nơi đây.
- Bức tranh thiên nhiên trở nên sinh động, tràn đầy sức sống nhờ hình ảnh những chú cò trắng bay lượn.
Qua bài thơ, ta thấy được tình yêu thiên nhiên, lòng yêu đời, yêu cuộc sống của tác giả. Tác giả đã khéo léo sử dụng những hình ảnh quen thuộc, giản dị để vẽ nên bức tranh làng quê đẹp đẽ, yên bình. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống.