1. Tình huống truyện: Tình huống truyện độc đáo trong Chữ người tử tù xoay quanh cuộc gặp gỡ kỳ ngộ giữa Huấn Cao và quản ngục. Đây là tình huống truyện có tính chất éo le, đầy kịch tính và chứa đựng nhiều yếu tố đối lập: + Huấn Cao - người tử tù, đại diện cho cái đẹp, tài năng và khí phách hiên ngang nhưng lại bị giam cầm, mất tự do. + Quản ngục - người đại diện cho luật lệ, trật tự xã hội nhưng lại ngưỡng mộ cái đẹp và trọng người tài.
+ Sự đối lập này tạo nên một tình huống truyện đầy căng thẳng, ẩn chứa nhiều bất ngờ và làm nổi bật chủ đề của tác phẩm: tôn vinh cái đẹp, cái thiện và khẳng định sự bất tử của cái đẹp trong tâm hồn con người.
2. Lời kể về nhân vật quản ngục: Lời kể về nhân vật quản ngục trong phần 1 là của chính quản ngục. Điều này thể hiện qua việc sử dụng ngôi thứ nhất, xưng "tôi" khi miêu tả bản thân và suy nghĩ của mình.
* Tác động: Cách kể này giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm tư, tình cảm của quản ngục, đồng thời tạo nên sự gần gũi, chân thực cho nhân vật. Qua lời kể của quản ngục, ta thấy được sự kính trọng, ngưỡng mộ của ông dành cho Huấn Cao, cũng như sự day dứt, băn khoăn trước quyết định của mình.
3. Sự kiện tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục: Sự kiện Huấn Cao viết chữ tặng quản ngục là bước ngoặt quan trọng trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục. Trước đó, Huấn Cao tỏ ra lạnh lùng, khinh bạc với quản ngục vì cho rằng ông là kẻ tiểu nhân, đại diện cho chế độ phong kiến tàn bạo. Tuy nhiên, khi biết được tấm lòng biệt nhỡn liên tài của quản ngục, Huấn Cao đã thay đổi thái độ, trân trọng và quý mến ông.
* Mối quan hệ: Sau sự kiện này, mối quan hệ giữa Huấn Cao và quản ngục không còn là mối quan hệ đối đầu mà trở thành mối quan hệ tri âm, tri kỷ. Họ cùng nhau chia sẻ niềm đam mê nghệ thuật, cùng nhau hướng tới cái đẹp và cái thiện.
4. Các chi tiết tiêu biểu khắc họa nhân vật Huấn Cao: Nhân vật Huấn Cao được Nguyễn Tuân khắc họa bằng những chi tiết tiêu biểu, thể hiện vẻ đẹp toàn diện cả về tài năng, khí phách và tâm hồn.
- Tài năng: Huấn Cao là một người tài hoa hiếm có, đặc biệt là tài viết chữ đẹp. Ông được ví như một người nghệ sĩ tài ba, có khả năng sáng tạo ra những nét chữ "thần", "phượng múa rồng bay".
- Khí phách: Huấn Cao là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất. Ông không sợ chết, sẵn sàng hi sinh vì lý tưởng của mình. Khi bị bắt, ông vẫn giữ vững khí phách, không chịu khuất phục trước cường quyền.
- Tâm hồn: Huấn Cao là một người có tâm hồn cao đẹp, giàu lòng nhân ái. Ông luôn coi trọng chữ nghĩa, coi nó là báu vật thiêng liêng. Ông cũng rất trọng nghĩa khí, sẵn sàng giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn.
5. Cảnh cho chữ: Cảnh cho chữ trong Chữ người tử tù là một cảnh tượng "xưa nay chưa từng có", mang ý nghĩa sâu sắc.
- Ý nghĩa: Cảnh cho chữ thể hiện sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện trước cái xấu, cái ác. Nó cũng thể hiện sự bất tử của cái đẹp trong tâm hồn con người.
6. Thông điệp: Thông qua câu chuyện xin chữ và cho chữ, Nguyễn Tuân muốn gửi gắm những thông điệp sau:
- Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa con người, giúp con người hướng thiện.
- Cái thiện luôn chiến thắng cái ác.
- Con người cần phải sống có trách nhiệm với bản thân và xã hội.
7. Điểm chung: Cả hai nhân vật đều là những người tài giỏi, có khí phách kiên cường, bất khuất. Họ đều là những người trọng nghĩa khí, sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng của mình.
- Khác biệt: Tử Văn là một người ngay thẳng, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác. Còn Huấn Cao là một người tài hoa, uyên bác, có tâm hồn cao đẹp, luôn hướng tới cái đẹp và cái thiện.
<>: