Bài thơ "Tâm tư trong tù" của Tố Hữu là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ trữ tình chính trị của ông. Bài thơ được viết vào năm 1939 khi Tố Hữu đang bị giam cầm tại nhà lao Thừa Phủ (Huế). Bài thơ thể hiện tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị giam cầm, xa rời đồng bào, đồng chí.
* Không gian: Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh nhà lao Thừa Phủ - nơi giam giữ những người cộng sản. Không gian này được miêu tả qua hai câu thơ: "Bốn tường vôi khắc khoải thương nhớ ai/ Trời cao xanh ngắt, ô kìa!". Khung cảnh nhà lao với bốn bức tường vôi trắng xóa, bao quanh bởi bầu trời cao rộng, tạo nên một không gian cô đơn, trống trải.
* Thời gian: Bài thơ được viết vào buổi chiều tối, thời khắc thường gợi lên nỗi buồn, sự cô đơn. Tâm trạng của người tù cũng được thể hiện rõ nét qua hai câu thơ: "Chiều tối nay, tôi ngồi đây/ Nhớ quê hương, nhớ đồng đội, nhớ bạn bè".
* Địa điểm cụ thể: Trong bài thơ, Tố Hữu đã nhắc đến nhiều địa danh như Huế, Quảng Trị, Hà Nội,... Những địa danh này đều gắn liền với những kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi trẻ, của những ngày tháng hoạt động cách mạng sôi nổi.
* Cảm xúc của nhân vật trữ tình: Bài thơ thể hiện nỗi nhớ quê hương, đồng đội của người chiến sĩ cách mạng. Nỗi nhớ ấy được thể hiện qua những câu thơ: "Tôi thu tất cả trong thầm lặng/ Như cánh chim buồn nhớ gió mây". Hình ảnh so sánh "con chim buồn nhớ gió mây" với "người tù nhớ quê hương, nhớ đồng chí" đã thể hiện một cách tinh tế nỗi lòng của người tù. Cánh chim buồn nhớ gió mây là biểu tượng cho khát vọng tự do, bay bổng, giống như người tù muốn thoát khỏi xiềng xích, trở về với cuộc sống tự do, với đồng bào, đồng chí.
* Ngôn ngữ: Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu hình ảnh, gợi cảm. Các từ láy như "thăm thẳm", "đau đớn" đã góp phần diễn tả nỗi nhớ da diết của người tù.
* So sánh: Có thể so sánh bài thơ "Tâm tư trong tù" với bài thơ "Khi con tu hú" của Tố Hữu để thấy sự tương đồng về cảm xúc. Cả hai bài thơ đều thể hiện nỗi nhớ quê hương, đồng đội của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị giam cầm. Tuy nhiên, bài thơ "Khi con tu hú" có giọng điệu tươi vui, lạc quan hơn, còn bài thơ "Tâm tư trong tù" mang âm hưởng trầm buồn, u uất.
Bài thơ "Tâm tư trong tù" là một minh chứng cho tài năng sáng tác của Tố Hữu. Bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu hình ảnh, Tố Hữu đã vẽ nên một bức tranh tâm trạng sâu sắc, đầy cảm xúc của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh bị giam cầm. Bài thơ đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng độc giả, khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc.