phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Chí phèo

Nam Cao là nhà văn tiêu biểu với những sáng tác về người nông dân, phản ánh một cách chân thực nhất cuộc sống lầm than cơ cực của người nông dân trước cách mạng tháng Tám. Tác phẩm Chí Phèo đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Chí Phèo, làm nổi bật lên bi kịch của người nông dân bị tha hóa trong xã hội cũ.

Đọc tác phẩm Chí Phèo, ta thấy được hình ảnh đại diện của người nông dân chính là Chí Phèo - một người lương thiện nhưng lại bị đẩy vào bước đường cùng: tha hóa, lưu manh hóa. Trước khi vào tù, Chí Phèo vốn là anh trai cày hiền lành, đi làm thuê để kiếm sống qua ngày. Cũng chính vì vậy, Chí Phèo được dân làng ví như "chàng trai khỏe mạnh", "đáng thương" và "có lòng tự trọng". Tuy nhiên, chỉ với ước mơ giản đơn là có được một cuộc sống bình yên bên gia đình nhỏ, nhưng cái ước mơ ấy dường như quá xa vời với Chí. Anh bị xã hội dồn ép đến mức phải vào tù, chịu án oan suốt mấy năm trời. Nhà tù thực dân đã tiếp tay cho Bá Kiến bắt giam Chí Phèo nhằm mục đích có thể biến anh thành tay sai đắc lực cho mình. Sau khi ra tù, Chí Phèo đã mang hình hài của một tên lưu manh, hắn luôn trong tình trạng say xỉn và làm những việc xấu xa. Cả làng Vũ Đại đều tránh xa hắn, không ai coi hắn là người.

Chính vì vậy, Chí Phèo đã đánh mất đi bản thân mình, cả dáng hình lẫn tính cách. Không ai còn nhận ra Chí Phèo của ngày xưa nữa, giờ đây hắn đã trở thành một kẻ hung dữ, đáng sợ và luẩn quẩn trong cái vòng vây mà Bá Kiến đã sắp xếp. Hắn trở thành tay sai đắc lực, giúp Bá Kiến hại không biết bao nhiêu người dân lương thiện. Có thể nói, Chí Phèo là nhân vật điển hình cho những người nông dân bị bần cùng hóa, lưu manh hóa trong xã hội cũ. Họ vốn là những con người lao động hiền lành, chất phác, nhưng vì sự tàn ác của bọn thực dân phong kiến, họ đã bị đẩy vào bước đường cùng.

Bên cạnh đó, Nam Cao còn rất thành công trong việc miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật Chí Phèo. Ông đã đặt nhân vật vào tình huống gặp Thị Nở - một người đàn bà xấu xí, nghèo hèn. Cuộc gặp gỡ tình cờ này đã khiến Chí Phèo tỉnh táo hơn, hắn cảm nhận được những âm thanh bình dị của cuộc sống mà trước đây hắn chưa từng nghe thấy. Và rồi, bát cháo hành của Thị đã cứu vớt tâm hồn Chí, khiến hắn muốn làm người lương thiện. Lần đầu tiên trong đời, hắn thèm được hòa nhập với mọi người xung quanh, thèm được làm hòa với mọi người. Nhưng bi kịch lại tiếp tục xảy ra với Chí, cuối cùng hắn vẫn không thoát khỏi cái danh "thằng Chí Phèo".

Hơn nữa, tác giả còn sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, dễ hiểu để tái hiện lại xã hội bất công của nước ta trước Cách mạng tháng Tám. Ngôn ngữ được sử dụng trong tác phẩm vừa mang màu sắc trữ tình, vừa mang màu sắc độc thoại, góp phần tạo nên chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm.

Có thể nói, Chí Phèo là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của nền văn học Việt Nam. Qua hình tượng nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã khắc họa thành công bi kịch của người nông dân bị tha hóa trong xã hội cũ. Đồng thời, ông cũng khẳng định sức mạnh của tình thương, sự cảm thông giữa con người với nhau.