Trong truyện "Chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ, yếu tố kỳ ảo được sử dụng để thể hiện quan niệm về công lý và chính nghĩa. Tác giả đã xây dựng nhân vật Ngô Tử Văn - một người ngay thẳng, cương trực, dám đứng lên đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ lẽ phải. Sự xuất hiện của các nhân vật siêu nhiên như hồn ma tướng giặc, Diêm Vương, Thổ Công... góp phần tạo nên không khí huyền bí, ly kỳ cho câu chuyện. Đồng thời, những chi tiết này cũng khẳng định niềm tin vào công lý, vào sự chiến thắng của chính nghĩa trước tà ác.
Tương tự, trong truyện "Thạch Sanh", yếu tố kỳ ảo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện ước mơ về công bằng xã hội. Thạch Sanh là một chàng trai mồ côi, nghèo khó nhưng có tấm lòng lương thiện, dũng cảm. Anh ta đã vượt qua nhiều thử thách, chiến thắng kẻ thù gian ác để cuối cùng giành được hạnh phúc. Sự xuất hiện của các nhân vật thần thoại như chằn tinh, đại bàng, cung vàng, niêu cơm thần... làm tăng thêm tính hấp dẫn cho câu chuyện, đồng thời khẳng định sức mạnh của chính nghĩa, của lòng tốt.
Tuy nhiên, điểm khác biệt giữa hai tác phẩm nằm ở cách thức sử dụng yếu tố kỳ ảo. Trong "Chức phán sự đền Tản Viên", yếu tố kỳ ảo được sử dụng một cách khéo léo, vừa đủ để tạo nên hiệu quả nghệ thuật, vừa đảm bảo tính logic của câu chuyện. Còn trong "Thạch Sanh", yếu tố kỳ ảo được sử dụng khá đậm đặc, mang tính chất hoang đường, phi thực tế hơn. Điều này phản ánh phong cách sáng tác của mỗi tác giả. Nguyễn Dữ thiên về lối viết hiện thực, còn tác giả dân gian thường ưa chuộng những yếu tố kỳ ảo, hoang đường.