viết bài văn phân tích tác phẩm thơ thất ngôn tứ tuyệt

Bài thơ "Thu điếu" nằm trong chùm thơ thu gồm ba bài nức danh nhất về thơ Nôm cùa Nguyễn Khuyến. Bài thơ nói lên một nét thu đẹp tĩnh lặng nơi làng quê xưa, biểu lộ mối tình thu đẹp mà cô đơn, buồn của một nhà Nho nặng tình với quê hương đất nước.

Thi nhân bao đời nay đã viết nhiều về mùa thu. Nguyễn Khuyến cũng không ngoại lệ. Thu điếu mang cái nhìn riêng rất mới về mùa thu Việt Nam. Ao thu lạnh lẽo nước trong veo Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo Sóng biếc theo làn hơi gợn tí Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt Ngõ trúc quanh co khách vắng teo Tựa gối buông cần lâu chẳng được Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Tiếp xúc với bài thơ điều đầu tiên cho ta ấn tượng là mật độ xuất hiện ngôn ngữ địa phương trong bài thơ. Nhà thơ đã đưa vào tác phẩm của mình hàng loạt từ ngữ đậm chất Bắc Bộ như: ếch, eo óc, tạo nên nét giản dị, mộc mạc rất riêng cho bài thơ. Cả bài thơ toát lên cái tĩnh lặng đến nôn nao của cảnh vật, của không gian, thời gian. Nó cho ta cảm giác như đang lạc vào một không gian thu thuần khiết không chút bụi son. Mỗi câu thơ đều thấm đẫm cái hồn thu, làm nên một bức tranh thu tuyệt đẹp có đường nét, hình khối, âm thanh và màu sắc. Cái hồn thu ấy đọng lại ở chiều sâu của bức tranh, ở những rung động tinh tế của tâm hồn thi sĩ trước mùa thu.

Nếu trong hai câu đề, tác giả vẽ ra khung cảnh đơn sơ của mùa thu, thì ở hai câu thực tiếp theo nhà thơ đã mở rộng thêm bức tranh ấy bằng việc miêu tả thêm một số chi tiết:

Sóng biếc theo làn hơi gợn tí Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.

Bức tranh mùa thu không còn đơn sơ nữa, nó trở nên sống động hơn nhờ tài năng của ngòi bút Nguyễn Khuyến. Bức tranh mùa thu đã xuất hiện thêm hai gam màu mới, làm cho cảnh vật trở nên sinh động hơn. Đó chính là màu vàng của chiếc lá thu rơi và màu biếc của sóng nước. Chiếc lá thu mềm mại trong cơn gió nhẹ càng trở nên nổi bật trên nền trời xanh thẳm. Sóng biếc gợn tí theo làn hơi, chậm rãi nhẹ nhàng. Từ láy "lơ lửng" ở câu thơ thứ ba khiến cho tầm nhìn của nhà thơ như vươn ra xa hơn. Bức tranh thu từ góc nhìn gần, qua hai câu bốn, năm bỗng trở nên khoáng đạt hơn, rộng rãi hơn. Từ góc nhìn này, nhà thơ nhìn ra mọi cảnh vật của mùa thu đang chứa đựng một sự chuyển động vô cùng mềm mại và êm ái khó có thể bỏ qua. Đó là sự chuyển động "khẽ đưa vèo" của chiếc lá vàng trong làn gió thu nhè nhẹ. "Vèo" là một tiếng động rất nhỏ nhưng lại có sức gợi tả cao. Nguyễn Khuyến đã lấy động để tả tĩnh. Lấy cái chuyển động của chiếc lá để làm nổi bật cái yên ả, tĩnh mịch của không gian thu. Bức tranh thu trở nên đậm màu sắc hơn bởi sự xuất hiện của hai gam màu ấm áp: màu xanh của sóng và màu vàng của lá. Không gian thu vì thế dường như mát mẻ hơn, có ánh sáng và chuyển động hơn. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó thì chưa đúng với đặc trưng của thơ cụ Tam Nguyên, chắc chắn là vậy!

Điều thú vị và bất ngờ nhất trong bức tranh thu của Nguyễn Khuyến chính là ở hai câu thơ cuối:

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

Không gian thu được mở rộng ở trên cao với bầu trời xanh ngắt thăm thẳm. Màu xanh không chỉ bao trùm mà còn như đang giãn nở ra, lan xuống cả mặt đất. Trong không gian rộng lớn ấy là hình ảnh những đám mây lơ lửng. Từ láy "lơ lửng" diễn tả trạng thái dùng dằng, chập chờn của đám mây. Dường như bầu trời cũng tĩnh lặng như mặt đất. Nó chỉ vừa đủ để bao bọc lấy đám mây kia, vừa đủ để chúng chạm tới mặt đất. Bầu trời xanh ngắt cũng khiến cho trên mặt đất xuất hiện "Ngõ trúc quanh co khách vắng teo". Liệu có phải do bầu trời trống trải hay do tâm hồn nhà thơ quá cô đơn mà cảnh vật cũng trống trải theo? Cảnh vật thu hiện lên thật yên bình, vắng lặng nhưng đượm buồn. Có lẽ cái tĩnh lặng này làm cho nhà thơ cảm thấy mình thật cô đơn. Sự cô đơn của một con người thừa khả năng rung rinh cơ đồ, đủ sức làm chủ tình thế nhưng lại cúi mình chịu khuất phục trước cái lẽ đời vô cùng biến ảo. Đó cũng chính là nỗi niềm của một con người gắn bó tha thiết với quê hương, đất nước.

Như vậy, bài thơ "Thu điếu" đã phác họa ra một bức tranh thu thanh đạm, đầy chất thơ của vùng nông thôn Bắc Bộ. Qua đó, nhà thơ muốn bộc bạch nỗi lòng mình trước tình cảnh của đất nước thông qua những vần thơ ẩn ý.