ĐẠI DIỆN, ĐƯỜNG ĐI CỦA MÁU , VÂN TỐC , ÁP LỰC CỦA HỆ TUẦN HOÀN HỞ VÀ HỆ TUẦN HOÀN KÍN

Dưới đây là so sánh tổng quát giữa Hệ tuần hoàn hở và Hệ tuần hoàn kín về đại diện, đường đi của “máu” (dịch tuần hoàn), tốc độ lưu thông và áp lực: 1. Đại diện – Hệ tuần hoàn hở: gặp ở hầu hết Động vật chân đốt (côn trùng, tôm, cua), một số Động vật thân mềm (ốc sên, mực đơn giản). – Hệ tuần hoàn kín: gặp ở Động vật có xương sống (cá, lưỡng cư, bò sát, chim, thú), một số Giun đất, một số Thân mềm (mực khổng lồ). 2. Đường đi của dịch tuần hoàn 2.1. Hệ tuần hoàn hở + Tim (trục tim) bơm dịch tuần hoàn ra các ống mạch chính (aorta). + Dịch tràn vào khoang cơ thể (hemocoel), trực tiếp bao quanh các cơ quan, mô. + Dịch quay trở lại tim qua các lỗ hút (ostia) hoặc kênh phụ. Sơ đồ: Tim → Ống mạch → Khoang cơ thể (hemocoel) → Lỗ hút (ostia) → Tim 2.2. Hệ tuần hoàn kín + Tim co bóp, đẩy máu vào động mạch chủ. + Động mạch chia nhỏ dần thành tiểu động mạch → mao mạch. + Tại mao mạch, máu trao đổi chất với mô → về tĩnh mạch nhỏ (tiểu tĩnh mạch) → tĩnh mạch lớn. + Tĩnh mạch dẫn máu trở về tim. Sơ đồ: Tim → Động mạch → Tiểu động mạch → Mao mạch ↔ Mô → Tiểu tĩnh mạch → Tĩnh mạch → Tim 3. Vận tốc lưu thông – Hệ tuần hoàn hở: + Trung bình rất thấp, thường chỉ vài cm (1–5 cm)/giây. + Do không có mạng lưới mao mạch dày đặc, dịch chảy chậm, kiểu “tràn” tự do. – Hệ tuần hoàn kín: + Động mạch lớn: ~30–50 cm/s. + Mao mạch: ~0.03–0.1 cm/s (chậm nhất để tăng cường trao đổi chất). + Tĩnh mạch: ~10–20 cm/s. 4. Áp lực tuần hoàn – Hệ tuần hoàn hở: + Áp lực rất thấp, thường <10 mmHg. + Không điều chỉnh theo cơ chế co/giãn mạch tinh vi như hệ kín. – Hệ tuần hoàn kín: + Động mạch lớn: ~80–120 mmHg (ở động vật máu nóng như chim, thú). + Mao mạch: ~20–40 mmHg. + Tĩnh mạch: ~5–15 mmHg. 5. Ưu – khuyết điểm – Hệ tuần hoàn hở + Ưu: chi phí năng lượng thấp, đơn giản. + Khuyết: không điều chỉnh lưu lượng huyết dịch đến từng cơ quan, vận tốc/áp lực thấp, kém hiệu quả khi cơ thể to lớn hoặc hoạt động mạnh. – Hệ tuần hoàn kín + Ưu: vận chuyển nhanh, áp lực cao, điều phối máu đến cơ quan theo nhu cầu (co – giãn mạch), thích hợp cho động vật lớn, hoạt động tích cực. + Khuyết: tiêu tốn nhiều năng lượng, cấu tạo hệ mạch phức tạp.