Đề bài trên thuộc dạng nghị luận xã hội. Để giải quyết tốt dạng bài này cần chú ý các bước sau: Bước 1: Xác định vấn đề nghị luận. Bước 2: Tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý. Bước 3: Viết bài. Bước 4: Đọc lại và sửa chữa. Trong đó, việc xác định vấn đề nghị luận đóng vai trò then chốt trong toàn bộ quá trình viết bài. Vấn đề nghị luận chính là đối tượng, phạm vi, nội dung mà bài viết hướng tới. Việc xác định đúng vấn đề nghị luận sẽ giúp ta lựa chọn được phương pháp nghị luận phù hợp, tránh tình trạng lạc đề hoặc sa đà vào những chi tiết không liên quan.
Trong trường hợp cụ thể, vấn đề nghị luận của đoạn trích là: Sự thay đổi tâm lý của nhân vật Ninh trước sự ra đi của mẹ. Để xác định được vấn đề nghị luận, ta cần dựa vào nội dung của đoạn trích. Đoạn trích kể về cuộc sống của gia đình Ninh sau khi mẹ qua đời. Ninh là một cậu bé nhạy cảm, dễ xúc động. Cậu thường xuyên nhớ về mẹ, thậm chí cả khi mẹ đã khuất núi. Điều này cho thấy Ninh là một cậu bé giàu tình cảm, luôn trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng. Tuy nhiên, do hoàn cảnh gia đình khó khăn, Ninh buộc phải trưởng thành sớm, trở thành chỗ dựa tinh thần cho cha và em gái. Chính vì vậy, tâm lý của Ninh có sự thay đổi rõ rệt. Từ một cậu bé ngây thơ, hồn nhiên, Ninh dần trở nên chín chắn, trưởng thành hơn.
Sau khi xác định được vấn đề nghị luận, ta cần phân tích tác phẩm để tìm ra những dẫn chứng, lí lẽ phù hợp. Ta có thể dựa vào các yếu tố như ngôn ngữ, hành động, suy nghĩ,... của nhân vật Ninh để đưa ra những nhận xét, đánh giá về sự thay đổi tâm lý của cậu.
Dưới đây là một số gợi ý để phân tích tác phẩm:
- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ của Ninh trong đoạn trích khá giản dị, mộc mạc, thể hiện sự chân thành, chất phác của một cậu bé nông thôn. Tuy nhiên, ngôn ngữ của Ninh cũng ẩn chứa nhiều nỗi niềm, sự day dứt, tiếc nuối. Ví dụ, khi nhắc đến mẹ, Ninh thường sử dụng những từ ngữ như "bu", "me", "ma" - những cách gọi thân mật, gần gũi. Điều này cho thấy Ninh vẫn luôn giữ gìn những kỉ niệm đẹp đẽ về mẹ trong lòng mình.
- Hành động: Hành động của Ninh trong đoạn trích cũng thể hiện sự thay đổi tâm lý của cậu. Khi mẹ còn sống, Ninh thường quấn quýt bên mẹ, cùng mẹ làm việc nhà, cùng mẹ chia sẻ những niềm vui, nỗi buồn. Sau khi mẹ qua đời, Ninh trở nên trầm lặng, ít nói hơn. Cậu thường xuyên nhớ về mẹ, thậm chí cả khi mẹ đã khuất núi. Điều này cho thấy Ninh là một cậu bé giàu tình cảm, luôn trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng.
- Suy nghĩ: Suy nghĩ của Ninh trong đoạn trích cũng thể hiện sự thay đổi tâm lý của cậu. Trước đây, Ninh là một cậu bé vô tư, hồn nhiên. Cậu thường xuyên mơ mộng, tưởng tượng về những điều tốt đẹp trong tương lai. Nhưng sau khi mẹ qua đời, Ninh trở nên chín chắn, trưởng thành hơn. Cậu bắt đầu suy nghĩ về cuộc sống, về tương lai của mình và gia đình. Cậu cũng bắt đầu hiểu được những khó khăn, vất vả mà cha và em gái đang phải gánh chịu.
Từ những phân tích trên, ta có thể thấy rằng, sự thay đổi tâm lý của Ninh là một quá trình diễn biến tự nhiên, phù hợp với quy luật phát triển tâm lý của trẻ em. Nó phản ánh những biến đổi trong hoàn cảnh sống, trong mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Đồng thời, nó cũng thể hiện những nét đẹp tâm hồn của nhân vật Ninh - một cậu bé giàu tình cảm, luôn trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng.