xác định luận đề và hệ thống luận điểm của văn bản chữ bầu lên nhà thơ - lê đạt

Nga Dương

Trong thế giới nghệ thuật, thơ ca luôn giữ một vị trí đặc biệt, là đỉnh cao của sự tinh tế ngôn ngữ và cảm xúc. Tiểu luận Chữ bầu lên nhà thơ của Lê Đạt không chỉ là một tác phẩm nghị luận sắc sảo mà còn là bản tuyên ngôn sâu sắc về vai trò của ngôn ngữ, của "chữ", trong việc hình thành nên một thi sĩ chân chính. Để hiểu rõ thông điệp mạnh mẽ này, việc xác định luận đề cốt lõi và hệ thống luận điểm hỗ trợ là vô cùng cần thiết.

Luận đề cốt lõi của văn bản

Luận đề chính, hay quan điểm trung tâm mà tác giả Lê Đạt theo đuổi và bảo vệ xuyên suốt tiểu luận là: "Chữ bầu lên nhà thơ" - vị thế của một nhà thơ chân chính được quyết định và tôn vinh bởi sự lao động chữ nghĩa nghiêm túc, bền bỉ và khả năng biến ngôn ngữ thông thường thành ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc.

Luận đề này không chỉ khẳng định vai trò tối thượng của ngôn ngữ trong thơ ca mà còn ngầm phủ nhận những quan niệm làm thơ hời hợt, chỉ dựa vào cảm hứng bột phát hay năng khiếu đơn thuần. Đối với Lê Đạt, chữ không chỉ là công cụ mà là "cử tri" duy nhất có quyền lực "bầu" hay "bãi miễn" một người trên danh vị nhà thơ.

Hệ thống luận điểm của văn bản

Để chứng minh và làm sáng tỏ luận đề trên, Lê Đạt đã triển khai một hệ thống luận điểm chặt chẽ, logic, có tính thuyết phục cao. Các luận điểm này xoay quanh ba khía cạnh chính: bản chất của chữ trong thơ, sự phê phán đối với quan niệm làm thơ dễ dãi, và trách nhiệm của nhà thơ.

1. Luận điểm về bản chất và vai trò của chữ trong thơ ca

Đây là luận điểm nền tảng, tập trung làm rõ khái niệm "chữ" mà tác giả đề cập.

* Chữ trong thơ khác với chữ trong đời sống và văn xuôi: Lê Đạt chỉ ra rằng chữ trong thơ không đơn thuần là "nghĩa tiêu dùng" hay "nghĩa tự vị" (nghĩa từ điển).

* Giá trị của chữ nằm ở "ý tại ngôn ngoại": Chữ trong thơ được đánh giá ở "diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm" trong tương quan hữu cơ với câu và bài thơ. Tức là, sức mạnh của chữ nằm ở khả năng tạo ra sự cộng hưởng cảm xúc và ý nghĩa vượt ra ngoài khuôn khổ từ ngữ thông thường.

* Ngôn ngữ thơ là "tinh hoa tối cao": Nó là "kiến trúc ngôn từ đặc biệt", là kết quả của sự sắp đặt tinh vi, khác biệt so với ngôn ngữ cộng đồng.

2. Luận điểm phê phán quan niệm làm thơ dễ dãi và đề cao lao động chữ nghĩa

Tác giả phản bác mạnh mẽ hai quan niệm phổ biến về thơ ca, đồng thời khẳng định tính chất "lao động" của nghề thơ.

* Phản bác quan niệm thơ là cảm xúc bột phát: Lê Đạt không đồng tình với ý kiến cho rằng thơ chỉ là những cảm xúc bộc đồng, đến nhanh và đi nhanh. Ông đặt thơ vào một quá trình sáng tạo nghiêm túc, đòi hỏi sự kiên trì.

* Phản bác quan niệm thơ chỉ nhờ vào thiên phú: Ông cho rằng nếu chỉ dựa vào năng khiếu thì người ta không thể đi xa, vì "trời tuy là kho vô tận nhưng thường khi cũng bủn xỉn lắm".

* Đề cao "lao động chữ": Lê Đạt tôn vinh những nhà thơ "một nắng hai sương, lầm lũi, lực điền trên cánh đồng giấy, đổi bát mồ hôi lấy từng hạt chữ". Thơ ca là một nghề nghiệp chân chính, đòi hỏi "công phu" và sự dụng công hết mình.

3. Luận điểm về trách nhiệm của nhà thơ chân chính

Đây là luận điểm mang tính tổng kết và kêu gọi hành động, nêu lên thước đo để đánh giá một nhà thơ đích thực.

* Trách nhiệm cúc cung tận tụy với chữ: "Dẫu có theo con đường nào, một nhà thơ cũng phải cúc cung tận tụy đem hết tâm trí dùi mài và lao động chữ..." Đây là câu văn chứa đựng ý cốt lõi nhất về quan niệm nghề thơ của Lê Đạt.

* Biến ngôn ngữ công cộng thành ngôn ngữ đặc sản độc nhất: Trách nhiệm cao cả nhất của nhà thơ là phải làm phong phú thêm tiếng mẹ đẻ, tạo ra phong cách độc đáo của riêng mình thông qua việc sử dụng ngôn ngữ.

* "Không có chức nhà thơ suốt đời": Một người chỉ còn là nhà thơ khi họ không ngừng lao động và vượt qua "cuộc bầu cử chữ" khắc nghiệt. Sự nghiệp thơ ca là một quá trình liên tục, không phải là một danh hiệu vĩnh viễn.

Tóm lại, văn bản Chữ bầu lên nhà thơ được xây dựng trên một luận đề duy nhất nhưng vô cùng chặt chẽ: Chỉ có sự dụng công, khổ luyện với ngôn ngữ mới có thể "bầu" nên một nhà thơ. Bằng hệ thống luận điểm sắc bén và lí lẽ thuyết phục, Lê Đạt đã không chỉ định nghĩa lại thi sĩ mà còn truyền tải thông điệp về sự lao động nghệ thuật nghiêm túc, khẳng định vị thế và trách nhiệm cao quý của người cầm bút trong việc gìn giữ và làm giàu cho ngôn ngữ dân tộc.

Hãy cùng suy ngẫm và dấn thân vào "cuộc bầu cử chữ" khắc nghiệt để khẳng định bản thân trong con đường thơ ca!