Thạch Lam là một cây bút tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn, tuy nhiên, khác với những tác giả cùng thời, ông chọn cho mình một lối đi riêng. Ông hướng ngòi bút của mình vào thế giới bình dị của cuộc sống đời thường, viết về những cảnh đời nghèo khổ với số phận đáng thương nhưng lại toát lên những vẻ đẹp đáng quý, đáng trân trọng. Gió lạnh đầu mùa là một tác phẩm như vậy, nổi bật trong truyện ngắn chính là nhân vật Tâm.
Tâm là một đứa trẻ giàu tình cảm. Điều này được thể hiện qua mối quan hệ giữa cậu và người em gái đã mất. Mặc dù Diên đã mất từ năm ngoái nhưng dường như cậu bé vẫn luôn nhớ về những kỉ niệm khi còn có em. Cậu vẫn nhớ cái cảm giác "ấm áp" khi được "ôm ấp" trong vòng tay của em. Hoặc đơn giản là khi nhìn thấy những đồ vật cũ của em, khuôn mặt Tâm lại thể hiện rõ sự "buồn rầu". Hay thậm chí, khi nhìn thấy những đứa trẻ con cầm khúc gỗ mục nát trên tay, tưởng chừng như là đang chơi đùa với Diên, hai mắt Tâm đã "như rực lên", cùng với đó là sự "thổn thức" khó tả.
Không chỉ vậy, nhân vật còn hiện lên là một đứa trẻ rất nhạy cảm. Điều này được thể hiện qua cách ứng xử của cậu với mọi người xung quanh. Khi nghe ai đó nhắc đến tên của em gái, đôi mắt của Tâm lại "như rực lên", hai bím môi "lắc rắc khóc". Tuy nhiên, cậu bé lại nhanh chóng chạy vào nhà "để khỏi nghe thấy người ta nhắc nhiều đến Duyên nữa". Rõ ràng, dù còn nhỏ tuổi, nhưng cậu đã biết tự trấn an bản thân bằng cách tự thu mình lại để tránh phải đối diện với sự thật đau đớn. Hoặc khi nhìn thấy Sơn và chị Lan trò chuyện với nhau bằng cách gọi "Vợ chồng" đầy thân mật, Tâm cảm thấy khó chịu, cậu cố gắng tìm lại chiếc áo bông cũ của em để giấu chị Lan. Nguyên nhân không hẳn nằm ở việc chiếc áo bị mất, mà chủ yếu là do Tâm sợ phải chứng kiến cảnh chị Lan "buồn rầu" và "đau đớn" khi biết tin Duyên đã mất.
Ngoài ra, nhân vật còn hiện lên là một đứa trẻ ngoan ngoãn và lễ phép. Dù là anh cả trong nhà nhưng Tâm rất biết cách cư xử đúng mực với mọi người xung quanh. Với em gái đã mất, cậu dành sự yêu thương, trìu mến nhất. Còn với mẹ, cậu luôn biết cách an ủi, vỗ về khi bà buồn bã. Hoặc với vú già, Tâm luôn lễ phép, kính trọng. Điều này được thể hiện qua tiếng xưng hô đầy thân mật và gần gũi: "Vú ơi!". Đặc biệt nhất, khi thấy ông lão mù lòa cùng thằng con tật nguyền đứng xin ăn chỗ góc tường, Tâm đã không ngại ngần lấy tiền của mẹ dặn trước đó để giúp đỡ họ. Hành động này thể hiện rõ sự lương thiện, tốt bụng của cậu bé.
Để làm nổi bật hình tượng nhân vật Tâm, bên cạnh việc đặt nhân vật vào hoàn cảnh vô cùng thích hợp (mùa đông lạnh giá, nhìn thấy mọi người quây quần bên nhau), Thạch Lam đã kết hợp việc sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc với giọng văn điềm tĩnh, chậm rãi. Cả hai yếu tố này đã góp phần đem đến cho người đọc ấn tượng khó phai mờ về hình ảnh cậu bé Tâm giàu tình cảm, nhạy cảm nhưng cũng hết sức ngoan ngoãn, lễ phép.
Qua nhân vật Tâm, nhà văn Thạch Lam muốn gửi gắm đến người đọc bức thông điệp ý nghĩa về giá trị của tình yêu thương, sự sẻ chia trong cuộc sống. Đây cũng chính là nét mới mẻ trong quan niệm nghệ thuật của nhà văn, đồng thời, giúp ông khẳng định được vị trí riêng trên thi đàn Văn học Việt Nam.