Viết báo cáo nghiên cứu về Mô típ " Thân em " trong ca dao VN

Ca dao, dân ca là tiếng hát được cất lên từ trái tim của những người bình dân. Nó chứa đựng biết bao tình cảm quý báu và sâu sắc. Đó là tiếng nói của những con người chân chất thật thà. Họ đã gửi gắm vào từng câu chữ những nỗi niềm thầm kín. Bởi vậy mà ca dao dân ca luôn chan chứa tình cảm. Một trong những tình cảm lớn lao và cao đẹp nhất đó chính là lòng yêu nước. Tình cảm ấy được thể hiện rõ nét qua những câu ca dao mở đầu bằng mô típ "thân em".

Trước hết chúng ta cần hiểu rõ "thân em" là gì? "Thân em" là một mô típ đã trở thành quen thuộc trong ca dao. Nó giống như một lời than thở, một tiếng ai oán của người phụ nữ trước cuộc đời nhiều bất công ngang trái. Trong xã hội cũ họ không được quyền quyết định số phận của mình mà chỉ có thể phó mặc cho cuộc đời đưa đẩy. Vì vậy mà trong suốt chiều dài lịch sử, mô típ này đã xuất hiện trong rất nhiều câu ca dao.

Có thể kể đến như:
"Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai."
Hay:
"Thân em như củ ấu gai
Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen.
Ai ơi nếm thử mà xem!
Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi."

Trong mỗi câu ca dao, mô típ "thân em" lại mang một ý nghĩa riêng. Nhưng nhìn chung đều là lời than thở của người phụ nữ về số phận hẩm hiu, bất hạnh của mình.

Đầu tiên là hai câu ca dao trên. Người phụ nữ ví mình như một tấm lụa đào, một củ ấu gai. Đó đều là những sự vật được nâng niu và yêu mến. Tấm lụa đào mềm mại, thướt tha khiến người phụ nữ mong ước được xinh đẹp như nó. Củ ấu gai tuy vỏ ngoài đen đúa nhưng ruột bên trong lại trắng trong. Người phụ nữ muốn người khác thấy được vẻ đẹp tâm hồn của mình. Nhưng liệu có mấy ai hiểu được? Hai câu ca dao tiếp theo lại là lời than thân trách phận của người phụ nữ khi làm vợ lẽ.

"Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt người phàm rửa chân."

Giếng giữa đàng là nơi người qua kẻ lại đều dùng chung. Người khôn thì rửa mặt cho sạch sẽ còn người phàm thì rửa chân. Người phụ nữ làm vợ lẽ không có địa vị gì trong gia đình chồng. Họ bị coi rẻ và đối xử thậm tệ.

Cuối cùng là câu ca dao:
"Thân em như hạt mưa sa
Hạt rơi xuống giếng, hạt ra ruộng cày."

Ở câu ca dao này, người phụ nữ ví mình như hạt mưa sa. Hạt mưa sa rồi sẽ rơi xuống giếng, ra ruộng cày. Không ai có thể đoán biết trước được số phận của nó. Cũng như người phụ nữ không thể nào đoán biết được số phận của mình.

Như vậy, qua bốn câu ca dao, ta có thể thấy được những nỗi niềm chua xót đắng cay của người phụ nữ trong xã hội cũ. Họ không được tự do lựa chọn cuộc sống, không được tự do hôn nhân. Cuộc đời họ là chuỗi ngày dài cay đắng, khổ cực.

Tuy nhiên, dù có vất vả, đau khổ đến đâu thì người phụ nữ vẫn giữ được nét đẹp trong tâm hồn mình. Nét đẹp ấy được thể hiện qua những câu ca dao sau:

"Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày."

Hạt mưa sa có số phận may mắn hơn khi được vào tận "đài các". Ở đây, nó được trân trọng và nâng niu. Người phụ nữ cũng vậy. Dù có gặp may mắn hay không thì họ vẫn giữ được nét đẹp trong tâm hồn mình. Đó là nét đẹp đáng quý, đáng trân trọng.

Tóm lại, mô típ "thân em" trong ca dao dân ca đã góp phần thể hiện rõ nét số phận và tâm tư tình cảm của người phụ nữ xưa. Qua đó, chúng ta thêm yêu mến và trân trọng họ hơn.