ĐỀ 54: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi: “Gõ cửa làm chi quấy cả ngày Hỏi ra mới biết lão ăn mày. Ăn mày chớ có ăn tao nhé Gạo kém, đồng khô thế mới rầy.” (Ăn mày – Nguyễn Khuyến) Câu 1: Từ “...

: Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích trên là phương thức tự sự.

Phân tích:

- Đoạn trích kể lại cuộc gặp gỡ giữa nhân vật "tôi" - một người giàu có và ông lão ăn mày.
- Nhân vật "tôi" đóng vai trò là người kể chuyện, dẫn dắt câu chuyện theo trình tự thời gian.
- Câu chuyện diễn ra với những tình tiết cụ thể như: "Gõ cửa", "hỏi ra mới biết", "ăn mày", "gạo kém", "đồng khô".
- Kết thúc câu chuyện bằng lời khẳng định chắc nịch của nhân vật "tôi": "ăn mày chớ có ăn tao nhé!".

Kết luận:

Đoạn trích trên chủ yếu sử dụng phương thức tự sự để kể lại câu chuyện về cuộc gặp gỡ giữa hai con người thuộc hai tầng lớp xã hội khác nhau. Qua đó, tác giả muốn phản ánh thực trạng xã hội bất công, phân biệt giai cấp và lên án thái độ khinh thường, coi thường người nghèo khổ.

câu 1: Từ "quấy" trong câu thơ "gõ cửa làm chi quấy cả ngày" được sử dụng với nghĩa chuyển, mang ý nghĩa tiêu cực. Từ "quấy" ở đây ám chỉ việc gây phiền toái, làm xáo trộn cuộc sống bình yên của người khác. Trong ngữ cảnh bài thơ, tác giả muốn thể hiện sự bất mãn khi bị làm phiền bởi những tiếng ồn ào, náo nhiệt từ bên ngoài. Câu thơ gợi lên cảm giác bức bối, khó chịu và mong muốn được yên tĩnh.

câu 2: Hình ảnh "gạo kém, đồng khô" trong bài thơ gợi lên tình cảnh khó khăn, thiếu thốn về lương thực của người dân thời đó. Gạo kém là gạo không ngon, chất lượng thấp, đồng khô là cánh đồng khô hạn, không có nước. Hai hình ảnh này kết hợp với nhau tạo nên bức tranh về cuộc sống nghèo khổ, thiếu thốn của người nông dân. Họ phải đối mặt với sự thiếu hụt lương thực, không đủ ăn, dẫn đến đói khát và bệnh tật. Điều này phản ánh rõ nét nỗi khổ cực của người dân trong xã hội phong kiến xưa kia.

câu 3: Bài thơ "Cảnh nghèo" của Nguyễn Khuyến đã thể hiện rõ ràng thái độ đồng cảm và xót xa trước cảnh nghèo đói của nhân dân. Tác giả sử dụng những hình ảnh cụ thể để miêu tả cuộc sống khó khăn, thiếu thốn của người dân nông thôn. Từ đó, ông bộc lộ sự thương cảm sâu sắc đối với họ.

Tác giả bắt đầu bằng việc mô tả khung cảnh làng quê thanh bình nhưng ẩn chứa nỗi buồn man mác. Hình ảnh "cánh cò trắng bay trên đồng lúa xanh mướt", "con trâu gặm cỏ ven sông" gợi lên vẻ đẹp yên ả, thanh bình của làng quê Việt Nam. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh ấy lại là sự khắc nghiệt của thiên nhiên, sự vất vả của con người trong lao động sản xuất.

Tiếp đến, tác giả miêu tả chi tiết về cuộc sống nghèo khổ của người dân nông thôn. Những hình ảnh như "lúa chín vàng ươm", "gạo trắng tinh khôi", "bông hoa dại nở rộ" đều là biểu tượng cho sự no ấm, sung túc. Thế nhưng, thực tế lại khác hẳn khi "người đi gặt hái chưa xong", "nhà tranh vách đất lụp xụp". Cuộc sống của người dân nơi đây đầy rẫy khó khăn, thiếu thốn. Họ phải làm việc quần quật từ sáng sớm đến tối muộn mà vẫn không đủ ăn, đủ mặc.

Thái độ của Nguyễn Khuyến được thể hiện rõ nét qua cách ông miêu tả cuộc sống của người dân. Ông không chỉ đơn thuần kể lại những gì mình chứng kiến mà còn lồng ghép vào đó những suy tư, trăn trở về số phận của họ. Tác giả bày tỏ sự tiếc nuối khi những giá trị tốt đẹp của cuộc sống bị lãng quên bởi sự nghèo đói. Đồng thời, ông cũng khẳng định rằng, dù hoàn cảnh có khó khăn đến đâu thì con người vẫn luôn giữ vững phẩm chất cao quý, lương thiện.

Kết thúc bài thơ, Nguyễn Khuyến đưa ra lời kêu gọi mọi người hãy chung tay giúp đỡ những người nghèo khổ. Ông mong muốn xã hội sẽ cùng nhau xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn, nơi mà mọi người đều được hưởng hạnh phúc, ấm no. Thái độ của Nguyễn Khuyến chính là sự kết hợp giữa lòng nhân ái và ý chí đấu tranh vì công lý.

Như vậy, qua bài thơ "Cảnh nghèo", ta thấy được tấm lòng nhân hậu, vị tha của Nguyễn Khuyến dành cho những người dân nghèo khổ. Bài thơ không chỉ là tiếng nói phản ánh thực trạng xã hội mà còn là lời kêu gọi mọi người hãy chung tay góp sức để cải thiện cuộc sống của những người bất hạnh.

câu 4: Hình ảnh "lão ăn mày" trong đoạn trích không chỉ đơn thuần là một nhân vật cụ thể mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về sự bất công xã hội và lòng trắc ẩn của con người. Lão ăn mày được miêu tả như một hình ảnh đối lập với những kẻ giàu có, quyền lực nhưng vô tâm, lạnh lùng. Ông ta là hiện thân của những người nghèo khổ, bị bỏ rơi, phải chịu đựng nỗi đau đớn về cả vật chất lẫn tinh thần.

Sự xuất hiện của lão ăn mày đã khơi gợi lòng trắc ẩn của cô gái trẻ. Cô nhận ra rằng dù cuộc sống đầy đủ vật chất, nhưng vẫn tồn tại những mảnh đời bất hạnh cần được sẻ chia, giúp đỡ. Hình ảnh này cũng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với cộng đồng, đặc biệt là đối với những người yếu thế hơn mình.

Ngoài ra, hình ảnh lão ăn mày còn phản ánh thực trạng xã hội bất công, nơi mà những người tốt bụng, lương thiện lại thường xuyên bị lãng quên hoặc bị lợi dụng. Điều này đặt ra câu hỏi về giá trị đạo đức và lòng nhân ái trong xã hội hiện đại.

Tóm lại, hình ảnh lão ăn mày trong đoạn trích không chỉ là một chi tiết nghệ thuật đơn thuần mà còn là biểu tượng cho sự bất công xã hội và lòng trắc ẩn của con người. Nó góp phần tạo nên chiều sâu tư tưởng và ý nghĩa nhân văn cho tác phẩm.

câu 5: Truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" của nhà văn O. Henry là một tác phẩm văn học nổi tiếng, mang đến cho độc giả nhiều suy ngẫm về tình yêu thương, sự hi sinh và ý nghĩa của nghệ thuật. Thông qua câu chuyện về hai họa sĩ trẻ Xiu và Giôn-xi, cùng với sự xuất hiện bất ngờ của cụ Bơ-men, tác giả đã gửi gắm một thông điệp vô cùng sâu sắc về sức mạnh của tình yêu thương và sự hi sinh.

Trước hết, truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" khẳng định rằng tình yêu thương có khả năng chữa lành mọi vết thương, kể cả những vết thương tinh thần. Trong truyện, Giôn-xi bị viêm phổi rất nặng, cô tuyệt vọng và luôn nghĩ rằng khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cũng là lúc cô lìa đời. Tuy nhiên, nhờ tình yêu thương và sự chăm sóc tận tụy của Xiu, cộng thêm sự hi sinh cao cả của cụ Bơ-men, Giôn-xi đã vượt qua cơn bệnh hiểm nghèo và tìm lại niềm tin vào cuộc sống.

Thứ hai, truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" nhấn mạnh vai trò của sự hi sinh trong cuộc sống. Cụ Bơ-men, một họa sĩ già, đã dành cả đêm để vẽ chiếc lá cuối cùng trên tường nhằm giữ vững niềm tin cho Giôn-xi. Hành động này thể hiện lòng vị tha, sự hy sinh cao cả của cụ Bơ-men đối với những người thân yêu. Chiếc lá cuối cùng không chỉ là một bức tranh nghệ thuật mà còn là biểu tượng của tình yêu thương, hy vọng và sự sống.

Cuối cùng, truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" khẳng định rằng nghệ thuật chân chính phải phục vụ cho con người, nâng cao giá trị tinh thần của con người. Cụ Bơ-men đã dùng tài năng hội họa của mình để tạo nên chiếc lá cuối cùng, góp phần cứu sống Giôn-xi. Điều này cho thấy nghệ thuật không chỉ đơn thuần là sáng tạo cái đẹp mà còn phải mang tính nhân văn, hướng tới mục đích cao cả hơn.

Tóm lại, truyện ngắn "Chiếc lá cuối cùng" của O. Henry đã mang đến cho chúng ta một thông điệp đầy ý nghĩa về tình yêu thương, sự hi sinh và vai trò của nghệ thuật chân chính. Qua đó, tác phẩm nhắc nhở mỗi người hãy biết trân trọng tình yêu thương, sẵn sàng hi sinh vì người khác và luôn hướng tới những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.