Tại sao cùng một loài cây, trồng ở nơi đất nghèo dinh dưỡng lại có kích thước nhỏ hơn rõ rệt so với nơi đất giàu khoáng chất?

Độ phì nhiêu của đất – tức là lượng dinh dưỡng (đạm, lân, kali và các nguyên tố vi lượng), cấu trúc vật lý và hoạt động sinh học trong đất – đóng vai trò quyết định đến khả năng sinh trưởng của cây. Cùng một loài, khi trồng trên hai loại đất có độ phì nhiêu rất khác nhau sẽ cho kết quả: 1. Hạn chế dinh dưỡng (theo “điểm giới hạn” của Liebig) - Cây cần N, P, K để tổng hợp protein, diệp lục, hạt giống… Nếu một trong các nguyên tố đó thiếu, toàn bộ quá trình sinh trưởng (phân chia tế bào, mở rộng lá, tích lũy sinh khối) sẽ bị kìm hãm. - Đất nghèo thường thiếu một hoặc vài nguyên tố chủ chốt, nên dù các yếu tố khác đầy đủ, cây vẫn không thể phát triển lớn. 2. Khả năng cung cấp nước và thông thoáng kém hơn - Đất nghèo hữu cơ (ít mùn) thường giữ nước và không khí kém, làm rễ khó hút đủ ẩm và oxy. - Rễ yếu, ít nhánh, giảm diện tích hấp thu → bộ lá, cành phát triển nhỏ. 3. Hoạt động sinh học của đất thấp - Vi sinh vật có vai trò phân giải chất hữu cơ, chuyển khoáng khó tan thành dạng cây dùng được. Đất nghèo thường có mật độ vi sinh và hoạt tính enzym thấp, nên sự “chu chuyển” dinh dưỡng chậm. - Thiếu tương tác với nấm rễ cộng sinh (mycorrhiza) cũng khiến cây không tận dụng tốt P và các vi lượng. 4. Cây phải “chiến lược” sinh trưởng tiết kiệm - Trên đất nghèo, cây ưu tiên nuôi rễ để tìm dinh dưỡng, giảm đầu tư cho thân, cành, lá. Kết quả là cây thấp hơn, tán nhỏ hơn. - Ngược lại, trên đất giàu, cây có thể đầu tư mạnh cho bộ lá để tăng quang hợp, nhanh chóng tích lũy sinh khối. Tóm lại, nếu đất nghèo khoáng chất thì cây bị thiếu dinh dưỡng thiết yếu, khả năng hút nước-khí kém và hoạt động sinh học trong đất yếu, dẫn đến sinh trưởng kém và kích thước nhỏ hơn hẳn so với khi được trồng trên đất giàu chất dinh dưỡng.