Giải thích vì sao khi thiếu vitamin D, trẻ nhỏ dễ bị còi xương dù lượng canxi trong khẩu phần ăn vẫn đầy đủ.

Vitamin D đóng vai trò then chốt trong chuyển hóa canxi–phốt pho và khoáng hóa xương, nên khi cơ thể thiếu vitamin D dù khẩu phần ăn có nhiều canxi, trẻ vẫn dễ bị còi xương vì các lý do chính sau: 1. Giảm hấp thu canxi tại ruột - Vitamin D (dưới dạng 1,25-(OH)₂D₃) kích thích biểu hiện các kênh và protein vận chuyển canxi (như TRPV6, calbindin) trên niêm mạc ruột. - Khi thiếu vitamin D, chỉ có khoảng 10–15% canxi được hấp thu (thay vì 30–40%), dẫn đến canxi máu hạ hoặc chỉ đủ thấp để duy trì nhưng không đủ cho khoáng hóa xương. 2. Rối loạn cân bằng canxi–phốt pho và tăng tiết PTH - Canxi máu giảm sẽ kích thích tuyến cận giáp (PTH) tăng tiết, nhằm duy trì nồng độ canxi huyết thông qua: • Tăng hủy xương để giải phóng canxi và phốt pho. • Tăng tái hấp thu canxi tại ống thận. • Tăng thải phosphate qua thận. - Kết quả là phốt pho huyết thanh hạ, làm suy giảm khả năng khoáng hóa khung sụn ở đầu xương. 3. Ảnh hưởng trực tiếp lên mô xương - Vitamin D thúc đẩy biệt hóa và hoạt động của nguyên bào xương (osteoblast) để tạo chất nền xương và khoáng hóa. - Thiếu vitamin D gây bất thường cả về cấu trúc ma trận xương và khả năng lắng đọng muối canxi–phốt pho lên ma trận đó. 4. Kết quả: còi xương - Khung sụn ở đầu xương dài không được khoáng hóa đầy đủ, làm gián đoạn quá trình nối xương và sụn → xương mềm, dễ biến dạng. - Lâm sàng thể hiện bằng: chân vòng kiềng, biến dạng hộp sọ (đầu vuông, phẳng chẩm), lồng ngực hình tháp, chậm mọc răng, co giật do hạ canxi máu… Tóm lại, dù đủ canxi trong khẩu phần, thiếu vitamin D làm giảm hấp thu và rối loạn chuyển hóa canxi–phốt pho, dẫn đến khoáng hóa xương không hoàn thiện và gây còi xương ở trẻ.