Một cá thể mang kiểu gen AaBb tự thụ phấn. Tuy nhiên tỉ lệ kiểu hình thu được không theo tỉ lệ Menđen 9:3:3:1. Hãy nêu một số nguyên nhân có thể dẫn đến sự sai lệch này.

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến có thể làm cho tỉ lệ kiểu hình ở đời con của cá thể AaBb tự thụ phấn sai lệch so với tỉ lệ Mendel 9 : 3 : 3 : 1: 1. Liên kết gen - Các locus A và B nằm gần nhau trên cùng một nhiễm sắc thể nên không phân li độc lập, làm giảm tần số tái tổ hợp giữa chúng. 2. Tương tác gen (epistasis) - Một trong hai cặp gen A–a hoặc B–b (hoặc cả hai) có thể “chèn ép” (epistasis) lên cặp kia, làm thay đổi công thức tỷ lệ thành các tỉ lệ khác (ví dụ 9:7, 12:3:1, 9:3:4…). 3. Alen gây chết hoặc giảm sức sống - Một số kiểu gen đồng hợp (ví dụ aa hay bb) có thể gây chết (tử vong phôi) hoặc giảm khả năng phát triển/đậu hạt, nên số cá thể biểu hiện kiểu hình tương ứng sẽ bị thiếu hụt. 4. Chọn lọc trước hoặc sau thụ tinh - Sự khác biệt về khả năng sống sót của giao tử (tinh trùng, noãn) hoặc hợp tử cũng làm sai lệch tỉ lệ cho trước. 5. Hiệu ứng môi trường - Nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng… có thể ảnh hưởng đến mức độ biểu hiện hoặc khả năng sống sót của các kiểu hình, làm thay đổi phân bố quan sát được. 6. Sai số ngẫu nhiên (kích thước mẫu nhỏ) - Nếu số lượng cá thể đời con quá ít, dao động ngẫu nhiên có thể phá vỡ tỉ lệ lý thuyết; cần tiến hành kiểm định chi-bình để đánh giá mức độ chênh lệch. 7. Biến dị về phát biểu (incomplete penetrance/variable expressivity) - Alen có thể không luôn “lên tiếng” đủ mạnh hoặc biểu hiện ở mức độ rất khác nhau, làm khó phân loại kiểu hình rõ ràng. Tùy trường hợp cụ thể, một hoặc phối hợp nhiều yếu tố trên sẽ giải thích vì sao tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 không quan sát được.