dòng mạch gỗ được vân chuyển nhờ những lực nào

Dòng mạch gỗ (xylem sap) vận chuyển nước và ion khoáng từ rễ lên lá chủ yếu nhờ phối hợp các lực sau: 1. Lực hút do thoát hơi nước (transpiration pull) - Khi nước bốc hơi ra khỏi khí khổng ở lá, nó tạo ra áp suất âm (lực hút) kéo nước từ mạch gỗ lên thay thế. 2. Lực mao dẫn (capillarity) - Nhờ kích thước rất nhỏ (đường kính 10–100 µm), ống mạch gỗ hút nước lên cao nhờ hiện tượng mao dẫn: lực dính nước–thành mạch và sức căng bề mặt của nước. 3. Lực liên kết giữa các phân tử nước (cohesion) - Phân tử nước liên kết với nhau qua liên kết hydro, tạo thành “cột nước” liên tục trong ống mạch gỗ để lực hút từ lá truyền xuống rễ. 4. Lực dính giữa phân tử nước và thành mạch (adhesion) - Giúp ngăn cột nước bị “đứt gãy” và hỗ trợ quá trình mao dẫn. 5. Áp suất rễ (root pressure) - Trong điều kiện độ ẩm cao hoặc đêm không thoát hơi, rễ vẫn liên tục bơm khoáng và nước vào mạch gỗ, tạo một áp suất dương đẩy nước lên phía trên (mặc dù thường nhỏ hơn lực hút do thoát hơi). Tóm lại, cơ chế chính là thuyết liên kết – kéo căng (cohesion-tension theory): sự kết hợp giữa lực hút do thoát hơi nước ở lá, lực mao dẫn, và các lực liên kết/dính của nước trong ống mạch gỗ.