8. Trong quần xã sinh vật, loài ưu thế có vai trò gì đối với cấu trúc và sự ổn định của quần xã?

Trong quần xã sinh vật, “loài ưu thế” (dominant species) là những loài chiếm ưu thế về số cá thể hoặc sinh khối, có tầm ảnh hưởng lớn đến các thành phần và quá trình sinh thái khác. Vai trò chính của loài ưu thế đối với cấu trúc và sự ổn định của quần xã gồm: 1. Điều tiết thành phần loài - Cạnh tranh mạnh mẽ với các loài khác về ánh sáng, dinh dưỡng, không gian sống, qua đó xác định cơ cấu loài và tỷ lệ tương đối giữa các loài trong quần xã. - Giới hạn hoặc mở rộng ngưỡng tồn tại của các loài phụ thuộc, góp phần duy trì sự cân bằng thành phần đa dạng. 2. Ảnh hưởng đến chu trình vật chất và dòng năng lượng - Là mắt xích chính trong các mạng lưới dinh dưỡng (ví dụ cây gỗ lớn trong rừng, tảo lớn ở hồ), điều phối luân chuyển năng lượng và chất dinh dưỡng. - Sự thay đổi về sinh khối của loài ưu thế sẽ làm xáo trộn nhanh chóng dòng năng lượng, khí CO₂, chất khoáng… trong toàn quần xã. 3. Tạo môi trường sống và điều kiện vi khí hậu - Ở hệ sinh thái rừng, loài ưu thế (cây thân gỗ cao) điều tiết độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng dưới tán; - Ở hệ sinh thái biển, tảo lớn hay các rặng san hô định hình cấu trúc ba chiều, tạo nơi trú ẩn, sinh sản cho nhiều loài nhỏ hơn. 4. Góp phần duy trì độ bền vững và khả năng phục hồi - Nhờ tính chịu đựng (resistance) và phục hồi (resilience) cao, loài ưu thế giúp quần xã chống chịu được biến động môi trường (bão, hạn hán, ô nhiễm…) và nhanh chóng phục hồi sau rối loạn. - Mức độ ổn định tăng khi vai trò chức năng của loài ưu thế càng được duy trì liên tục. Tóm lại, loài ưu thế là “trụ cột chức năng” của quần xã: chúng chi phối cấu trúc loài, điều phối các quá trình sinh thái chính và củng cố khả năng ổn định, phục hồi của toàn bộ cộng đồng sinh vật.