9. Vì sao năng lượng truyền qua mỗi bậc dinh dưỡng thường bị hao hụt nhiều?

Năng lượng truyền qua các bậc dinh dưỡng thường bị hao hụt nhiều vì các lý do chính sau đây: 1. Hô hấp và duy trì sự sống • Sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng dùng một phần lớn năng lượng thu được để: – Hô hấp tạo ATP (thở, trao đổi khí) – Duy trì thân nhiệt (ở sinh vật biến nhiệt là tạo nhiệt, ở sinh vật hằng nhiệt là điều hòa nhiệt độ) – Hoạt động cơ học (di chuyển, săn mồi, trốn kẻ thù…) • Khoảng 60–70% năng lượng trong thức ăn thường bị “đốt” ngay vào quá trình này và thoát ra ngoài môi trường dưới dạng nhiệt. 2. Tiêu hóa – chuyển hoá không hoàn toàn • Không phải tất cả tế bào thức ăn đều tiêu hóa và hấp thu được: – Vỏ bọc, xơ, cellulose… khó phân giải (đơn cử lá cây, vỏ cứng của động vật giáp xác) – Một phần vật chất bị thải ra ngoài dưới dạng phân. • Những chất đã hấp thu cũng chỉ dùng một phần để tổng hợp mô mới; phần còn lại tiếp tục “lọt” vào hô hấp. 3. Mất mát qua bài tiết, phân hủy mô chết • Sinh vật phân hủy (vi khuẩn, nấm) và xác sinh vật chết cũng sử dụng năng lượng cho quá trình phân giải. • Các chất hữu cơ bị phân hủy bốc hơi, chuyển thành khí (CO₂, CH₄…) hay khó tái sử dụng cho chuỗi thức ăn. 4. Nguyên tắc 10% • Thực nghiệm sinh thái cho thấy trung bình chỉ có khoảng 10% (dao động 5–20%) năng lượng từ bậc trước truyền lên bậc sau. • Phần còn lại bị “mất” qua các con đường hô hấp, bài tiết, tiêu hóa kém hiệu quả và phân hủy. Kết quả là ở mỗi bậc dinh dưỡng, năng lượng chuyển tiếp chỉ còn một phần rất nhỏ so với bậc trước, dẫn đến tháp năng lượng có đáy rộng và chóp hẹp.