cho ví dụ minh họa vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở người và cây

Dưới đây là hai ví dụ minh họa cho vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở người và ở cây. 1. Ở người a) Chạy bộ (co cơ, tiêu hao năng lượng) - Giai đoạn phân giải glucose (glycolysis) trong tế bào cơ: Glucose + 2 ADP + 2 Pi → 2 Pyruvat + 2 ATP + 2 NADH - Sau đó pyruvat vào ty thể, qua chuỗi hô hấp tế bào (oxidative phosphorylation) tạo thêm hàng chục ATP: Pyruvat + O₂ → CO₂ + H₂O + ~34 ATP - Tổng hợp ATP này cung cấp năng lượng cho sự co rút cơ, bơm ion Ca²⁺, duy trì thân nhiệt, đốt nóng cơ thể… b) Tiêu hóa – hấp thu dinh dưỡng - Enzyme trong đường tiêu hóa phân giải tinh bột, đạm, lipid thành đường đơn (glucose), axit amin, axit béo. - Các “khối” nhỏ này được hấp thu vào máu, vận chuyển đến tế bào để tổng hợp protein mới, sửa chữa mô, cung cấp nhiên liệu cho não và toàn cơ thể. 2. Ở cây xanh a) Quang hợp (chuyển hóa năng lượng ánh sáng thành năng lượng hóa học) - Diễn ra ở lục lạp: 6 CO₂ + 6 H₂O + ánh sáng → C₆H₁₂O₆ (glucose) + 6 O₂ - Glucose được sử dụng trực tiếp để sinh tổng hợp tế bào (cellulose, tinh bột, đường vận chuyển) hoặc chuyển thành đường, tinh bột dự trữ. b) Hô hấp ở cây (giải phóng năng lượng từ dự trữ) - Ban đêm (hoặc khi thiếu ánh sáng), cây phân giải glucose dự trữ qua glycolysis và chuỗi hô hấp: C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ → 6 CO₂ + 6 H₂O + ~30 ATP - ATP thu được dùng cho vận chuyển ion qua màng tế bào, tổng hợp protein, sinh trưởng mô mới, đóng mở khí khổng… Tóm lại: - Ở người, trao đổi chất (tiêu hóa – phân giải – tổng hợp) và chuyển hóa năng lượng (hô hấp tế bào) đảm bảo hoạt động cơ bắp, điều hòa thân nhiệt, sửa chữa tế bào, duy trì các chức năng sống. - Ở cây, quá trình quang hợp tạo “nguồn năng lượng” ban đầu, còn hô hấp sử dụng lại năng lượng đó để phục vụ sinh trưởng, thích nghi môi trường và các hoạt động sống về đêm hoặc trong điều kiện thiếu sáng.