1. I. Tình huống - vấn đề - Bài 2: Liêm khiết

Câu 1

Ở nhà trường, chúng ta thường thấy các hiện tượng sau đây đã xuất hiện :

- Trong giờ làm bài kiểm tra, bài thi học kì, thi tốt nghiệp đã có không ít học sinh quay cóp, đem “phao” vào lớp để làm bài.

- Làm bài không được có học sinh lén lút đến gặp cô giáo, xin cô cho thêm điểm. Cũng có trường hợp yêu cầu bố mẹ đem quà đến biếu cô giáo để được thêm điểm.

- Trong xếp loại hạnh kiểm, thấy học sinh mắc khuyết điểm đã không đấu tranh, còn nương nhẹ và xếp loại hạnh kiểm trung bình (mà không xếp loại yếu kém) để tổ và lớp học không bị mất điểm thi đua.

Những hiện tượng đó cần được phân tích và giải quyết như thế nào ? Những hiện tượng đó có liên quan gì đến rèn luyện tính liêm khiết không ?

Lời giải chi tiết:

Những hiện tượng trên đều là hành vi sai trái. Khi bị điểm kém, cả thầy, trò và gia đình đều phải trung thực, thẳng thắng nhìn nhận vấn đều, tìm ra nguyên nhân và đề ra biện pháp để khắc phục tình trạng đó.

Những hiện tượng đó có liên quan đến liêm khiết. Bởi vì, hành vi gian dối, không dám nhìn vào sự thật, chạy điểm, lờ đi, biếu quà cáp sẽ làm mất đi tự trọng, sự kiêm khiết; khiến các thành viên mất đi danh dự, sự liêm khiết, không muốn phấn đấu rèn luyện sự liêm khiết.

Câu 2

Mấy năm gần đây có hiện tượng thuê người khác thay mình để thi vào đại học và đã bị phát hiện, xử phạt cả người thuê lẫn người được thuê. Hiện tượng đó là gian lận. Em hãy phê phán tác hại nhiều mặt cửa các hiện tượng đó (gợi ý : đối với cá nhân, đối với xã hội, kinh tế, văn hoá, khoa học, tổ chức cán bộ...).

Lời giải chi tiết:

Hiện tượng thuê người thi đại học hộ gây ra rất nhiều tác hại về nhiều mặt :

- Đối với cá nhân: việc thi đại học hộ ảnh hưởng trực tiếp đến người thuê lẫn người được thuê, ảnh hưởng đến tài chính, ảnh hưởng đến kết quả thi và ảnh hưởng trực tiếp đến trách nhiệm pháp lý của hai bên.

- Đối với xã hội: vấn nạn này ảnh hưởng trực tiếp đến xã hội. Khi nhà trường đào tạo những sinh viên thi hộ sẽ ảnh hưởng đến chất lượng đầu ra, ảnh hưởng đến sự phát triển của xã hội về sau.

- Đối với kinh tế, văn hóa, khoa học: ảnh hưởng đến nền kinh tế đất nước về sau, nếu vấn nạn này không được giải quyết triệt để sẽ dẫn đến tình trạng gia tăng vấn nạn này, ảnh hưởng đến nét đẹp trong văn hóa truyền thống hiếu học vốn có của người Việt. Những trường đại học chuyên đào tạo về mảng kinh tế, khoa học sẽ đào tạo ra lớp sinh viên giảm sút dần về chất lượng, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế, khoa học, kĩ thuật của đất nước.

- Ngoài ra, vẫn nạn này còn lấy đi cơ hội của những học sinh khác có tiềm năng, tiềm lực xứng đáng được hưởng sự đào tạo và phát triển hơn.

Câu 3

Liêm là trong sạch, không tham lam. Ngày xưa, dưới chế độ phong kiến, những người làm quan mà không đục khoét dân được gọi là Liêm. Chữ Liêm ấy chỉ có nghĩa hẹp ... Ngày nay, nước ta là nước dân chủ cộng hoà, chữ Liêm có nghĩa rộng hơn:

... Tham tiền của, tham địa vị, tham danh tiếng, tham ăn ngon sống yên đều là bất Liêm.

Người cán bộ cậy quyền thế mà đục khoét dân, ăn của đút, hoặc trộm của công làm của tư;

Người buôn bán, mua 1 bán 10 hoặc mua gian bán lận, chợ đen, chợ đỏ, tích trữ đầu cơ;

Người có tiền cho vay cắt cổ bóp hầu bóp họng đồng bào ; Người cày ruộng không ra công đào mương mà, lấy cắp nước ruộng của láng giềng;

Người làm nghề (bất kì nghề gì) nhân lúc khó khăn mà bắt chẹt đồng bào ;

Người cờ bạc, chỉ mong xoay của người làm của mình v.v...

Đều là tham lam, đều là bất liêm.

Dìm người giỏi để giữ địa vị danh tiếng của mình là tham danh địa vị (đạo là trộm).

Gặp việc phải mà sợ khó nhọc nguy hiểm, không dám làm là tham dật uý lao.

Gặp giặc mà rụt rè, không dám đánh là tham sinh uý tử.

Đều trái với chữ Liêm.

Do bất liêm mà đi đến tội ác trộm cắp. Công khai hay bí mật, trực tiếp hay gián tiếp, bất liêm tức là trộm cắp.

Cụ Khổng Tử nói: “Người mà không liêm, không bằng súc vật”.

Cụ Mạnh Tử nói: “Ai cũng tham lợi thì nước sẽ nguy”.

Hồ CHÍ MINH

(Về vấn đề giáo dục -NXBGD - 1990)

Gợi ý: Đây là trích một đoạn trong bài của Hồ Chủ tịch về Liêm (trong 4 điều : cần - kiệm - liêm - chính) giúp các em hiểu nghĩa rộng của chữ Liêm (theo tư tưởng Hồ Chí Minh). Có một số từ Hán Việt khó đã chú thích, còn lại bài viết rất cụ thể, đơn giản, thiết thực về các biểu hiện của chữ Liêm.

Em phân tích nghĩa rộng của chữ Liêm theo lời dạy của Bác Hồ. Em liên hệ bản thân nói riêng và học sinh chúng ta nói chung, ngay từ bây giờ, cần rèn luyện về liêm khiết như thế nào ?

Lời giải chi tiết:

Theo Bác, từ “liêm” tức là phải luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân, không xâm phạm một xu một đồng của Nhà nước và của nhân dân,không hám danh lợi. Người dân phải thật thà không dối trá lừa lọc cắt xén. Phải siêng năng, chăm chỉ làm việc, gan dạ đối đầu với mọi khó khăn.

Thực tế hiện nay ta thấy có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên tham nhũng, tham địa vị, tiền tài. Việc nhận đút lót, hối lộ, dùng của công vào việc tư đang trở thành một trong những quốc nạn. Vì vậy, thực hành liêm khiết theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh là việc cần hơn bao giờ hết. Người đã chỉ ra rằng: “Để thực hiện chữ liêm, cần có tuyên truyền và kiểm soát, giáo dục và pháp luật, từ trên xuống, từ dưới lên trên”. Nghĩa là, cán bộ phải gương mẫu thực hành liêm khiết trong cuộc sống, trong thi hành công vụ. “Quan tham vì dân dại”, nếu dân hiểu biết, không chịu đút lót, thì quan dù không liêm cũng phải hóa ra liêm. Nhân dân phải biết kiểm soát cán bộ, giúp cán bộ thực hiện liêm. Pháp luật phải nghiêm khắc, thẳng tay trừng trị kẻ bất liêm, không phân biệt kẻ đó có chức tước, địa vị to hay nhỏ.

Liên hệ bản thân em, để rèn luyện chữ Liêm, em phải cố gắng học tập và lao động tốt, cố gắng tự mình nỗ lực vượt qua, không nhờ cậy, đút lót, hối lộ hay chạy bằng, chạy cấp, thực hiện lối sống trong sạch, lành mạnh, tránh xa các tệ nạn xã hội.