2. Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Câu 1 (trang 105 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích sau (xem SGK tra.135-136) 

Phương pháp giải:

Về công dụng của dấu ngoặc đơn, xem phần Ghi nhớ  (SGK tr.134)

Lời giải chi tiết:

a. Dấu ngoặc đơn để giải thích nghĩa cho các từ Hán Việt:

+ "tiệt nhiên" (rõ ràng, dứt khoát không thể khác).

+ "định phận tại thiên thư" (định phận tại sách trời).

+ "hành khan thủ bại hư" (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại).

b. Dấu ngoặc đơn ở đây để giải thích thêm, chú thích thêm về chiều dài cây cầu.

c. Dấu ngoặc đơn dùng để bổ sung thêm thông tin.

Câu 2 (trang 105 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Giải thích công dụng của dấu hai chấm trong những đoạn trích sau (xem SGK tr.136)

Phương pháp giải:

Về công dụng của dấu hai chấm, xem phần Ghi nhwos (SGK tr.135)

Lời giải chi tiết:

a, Dấu hai chấm để đưa ra ý giải thích cho điều đã nói (ý rằng thách cưới nặng quá).

b, Dấu hai chấm thứ nhất để đưa ra lời đối thoại trực tiếp. Dấu hai chấm thứ hai để báo hiệu nội dung giải thích.

c, Dấu hai chấm để báo hiệu sự liệt kê những tính chất đẳng lập để giải thích cho ý đã nói trước (óng ánh đủ màu).

Câu 3 (trang 105 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích sau (xem SGK tr.136) được không? Trong đoạn trích này, tác giả dùng dấu hai chấm nhằm mục đích gì?

Lời giải chi tiết:

Sau từ "rằng" có thể sử dụng hoặc bỏ dấu hai chấm

+ Khi sử dụng: dấu hai chấm sẽ dẫn ra lời nói trực tiếp, hoặc gián tiếp với mục đích nhấn mạnh, trình bày thông tin.

+ Khi không sử dụng: phần đứng sau không được nhấn mạnh nữa.

Câu 4 (trang 106 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Quan sát câu sau và trả lời câu hỏi (bên dưới)

Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước.

 (Trần Hoàng, Động Phong Nha)

- Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Nếu thay thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi?

- Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động khô và Động nước thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không? Vì sao?

Lời giải chi tiết:

- Được. Khi thấy như vậy nghĩa của câu cơ bản không thay đổi, nhưng người viết coi phần trong dấu ngoặc đơn chỉ có tác dụng kèm thêm chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản của câu như khi phần này đặt sau dấu hai chấm.

- Nếu viết lại "Phong Nha gồm: Động khô và Động nước" thì không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, vì trong câu này vế “Động khô và Động nước" không thế coi là thuộc phần chú thích.

Câu 5 (trang 106 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau:

"Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:

- Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại."

- Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì sao?

- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là bộ phận của câu không?

Lời giải chi tiết:

- Sai, vì dấu ngoặc đơn cũng như dấu ngoặc kép bao giờ cũng được dùng thành cặp. Giáo viên yêu cầu học sinh sửa: đặt thêm một dấu ngoặc đơn.

- Phần được đánh dấu bằng ngoặc đơn không phải là bộ phận của câu. Bài tập này nhằm lưu ý học sinh phần chú thích có thể là bộ phận của câu, nhưng cũng có thể là một hoặc nhiều câu.

Câu 6 (trang 106 VBT Ngữ văn 8, tập 1)

Dựa vào nội dung đã học ở văn bản Bài toán dân số, hãy viết một đoạn văn ngắn về sự cần thiết phải hạn chế việc gia tăng dân số, trong đoạn văn có sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.
 

Lời giải chi tiết:

Văn bản Bài toán dân số (Theo Thái An, Báo Giáo dục & Thời đại Chủ nhật) đề ra vấn đề cấp thiết của việc hạn chế sự gia tăng dân số nếu con người còn muốn "tồn tại". Từ câu chuyện bài toán cổ, tác giả đưa người đọc tới việc suy nghĩ, tư duy, liên tưởng tới tình hình phát triển, gia tăng dân số đáng lo ngại của thế giới. Đặc biệt tình trạng gia tăng dân số quá mức xảy ra nhiều ở các nước chậm phát triển kéo theo sự thụt lùi về kinh tế và những vấn đề an sinh. Vì vậy cần có giải pháp hợp lý cho: Bài toán dân số.