Phân tích hình tượng nhân vật Đăm Săn trong Đăm Săn đi chinh phục nữ thần mặt trời

Lời giải chi tiết:

Ngoài khát vọng làm chủ thiên nhiên xung quanh, con người còn muốn chinh phục các vị thần - tượng trưng cho quyền lực tuyệt đối. Trong hệ thống văn học Việt Nam, sử thi là thể loại văn học lâu đời nhất. Sử thi nảy sinh và tồn tại trong đời sống của các dân tộc ít người, không chỉ với tư cách một tác phẩm nghệ thuật mà còn là tượng đài lịch sử, cuốn sách bách khoa toàn thư  của bộ phận dân tộc đó. Sử thi “Đam San” hay còn gọi là "Bài ca chàng Đăm Săn", là sử thi dài nhất của người Ê Đê, thể hiện những mong ước, nguyện vọng của nhân dân lúc bấy giờ. Rõ nét nhất là đoạn trích “Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời”. Đó là khát vọng nguyên thủy nhất mà qua nhân vật Đam San, dân tộc muốn thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên.

Trong đoạn trích, Đăm Săn, nhân vật chính, sẽ chinh phục Nữ Thần Mặt Trời, giống như câu chuyện chúng ta đã học, Đam San vẫn là một thủ lĩnh mạnh mẽ và tự tin. Bối cảnh của câu chuyện là sau khi chàng đã chiến thắng Mtao Grư và Mtao Mxây để giải cứu Hơ Nhị, Hơ Bhị, Đăm Săn lúc này trở thành một tù trưởng giàu mạnh, vang danh đến thần, tiếng tăm lừng lẫy khắp núi rừng. Chàng ta đã đạt được tiền bạc và quyền lực, nhưng không dừng lại ở đó, chàng muốn kết hôn với Nữ thần Mặt trời để không ai dám trái ý chàng. Chàng vẫn quyết tâm ra đi để chinh phục Nữ thần Mặt Trời, muốn bắt nàng về làm vợ lẽ cho mình, để “từ người Ê-đê bên bờ sông cho đến người M'nông ở dưới thấp không còn một ai dám trái lời”, không một tù trưởng nào có thể sánh với chàng. Đăm Săn đã một mình đi suốt nhiều ngày liền, băng rừng vượt núi. Sau một quá trình dài nhưng khó khăn, càng đã đến được nơi ở của nữ thần. Tuy nhiên khi ngỏ lời, chàng đã bị từ chối vì nàng thân là “con của Thần” nên Nữ thần Mặt Trời. Sau đó, nàng cảnh báo Đăm Săn rằng chàng sẽ chết vào lúc mặt trời mọc, như sự trừng phạt của Thần tối cao dành cho con người. Chàng là một người cao ngạo, vẫn bình thản cho ngựa quay về. Sau đó, ứng với lời cảnh báo, khi mặt trời mọc, cả người và ngựa của Đăm Săn đều bị kéo chìm xuống bùn và biến mất.

Đoạn trích này đã làm nổi bật vẻ đẹp của Đam San, người tù trường tài ba, vĩ đại và giỏi giang. Chàng là người mà cả dân tộc Ê Đê gửi gắm nguyện vọng, khát khao và mơ ước. Vì vậy, quá trình vượt qua chặng đường dài gian khổ là hình ảnh con người chinh phục thiên nhiên. Với sức mạnh phi thường, một người đàn ông và một con ngựa đã vượt qua muôn vàn khó khăn. Điều này được thể hiện qua hình ảnh “ Chàng đi hết rừng rậm đến núi xanh, cỏ tranh xé tay, gai mây đâm chân, không màng ăn uống [...] Nhưng rồi chàng cũng đến được bãi thả trâu, bò, rồi bãi thả diều làng ông Đu, ông Đie”. Bất kể những khó khăn, chàng dường như mang theo nhiều hy vọng để đến được nhà của nữ thần. Dù cái kết của Đăm Săn không được tốt đẹp như chàng muốn nhưng nó như một hồi chuông cảnh tỉnh cho con người. Tuy nhiên, không thể phủ nhận sức mạnh và sự tự tin trong lời cảnh báo tử thần. Đối mặt trước nỗi sợ hãi lớn nhất của con người, Đăm Săn vẫn không chịu khuất phục mà cứ thong thả bước đi. Đó vừa là sự tự cao, vừa là ước mơ chinh phục thần linh của người Ê Đê xưa.

Trong hoàn cảnh đó, người Êđê luôn thể hiện tình yêu thiên nhiên, phong tục tập quán của người bản địa qua từng câu nói. Người dân tộc dựng những ngôi nhà dài khép kín, tiếng cồng chiêng để bên hiên mang theo hơi ấm khi khách đến nhà. Đây là những nét đẹp của người dân tộc mà không nơi nào có được. Tuy muốn chinh phục thiên nhiên nhưng thực chất người Êđê rất yêu thiên nhiên, biểu hiện của điều này thể hiện ở những chi tiết miêu tả thần mặt trời. "Tóc cô ấy vén ra sau tai thật đẹp. Cô bước ra khỏi phòng, cửa phòng sáng đèn. Nàng đi như cánh diều, không như nước nổi. Lỡ bước một bước, cô khựng lại. Đầu cô ấy cúi xuống, hoặc cô ấy ngồi với đầu hơi ngẩng lên. Giọng anh trong trẻo, người chưa tới mà tiếng nay đã vang. Không chỉ vậy, hình tượng người anh hùng còn được tác giả miêu tả chẳng khác gì một vị thần thực sự, dáng người cao lớn và mạnh mẽ được khắc họa chi tiết ở mỗi bước đi. Dù Đam San không thể cưới được Nữ thần Mặt trời và cuối cùng rơi vào vũng lầy nhưng cũng không thể khuất phục được dục vọng của người Ê Đê xưa. Họ luôn muốn chinh phục thiên nhiên, họ muốn có được sức mạnh sánh ngang với các vị thần. Tuy nhiên, chi tiết về sự thất bại của Đăm Săn cũng cho thấy họ đã ý thức được sự bất khả thi của nó. Tuy nhiên, đó vẫn là tư tưởng tiến bộ, mới mẻ của người Ê Đê xưa.

Sử thi Đăm Săn có giá trị tư tưởng và thẩm mỹ với hình thức cổ điển, phản ánh trực tiếp khát vọng hào hùng của buổi đầu lịch sử hình thành các bộ tộc Tây Nguyên. Tác phẩm bộc lộ toàn cảnh bức tranh tâm hồn của người Ê Đê thời xa xưa, khi tìm hiểu, họ bắt đầu nảy ra những ý tưởng vươn tới những tầm cao nhận thức mới về thế giới mà họ khao khát khám phá. Đỉnh cao của nó là sự kiện Đăm Săn đánh đuổi được Nữ Thần Mặt Trời, một sự kiện bi tráng, cao cả và anh hùng cũng được thể hiện ở mức độ tuyệt đối. Tuy nhiên, nét đặc sắc của bài ca Đăm Săn còn ở chỗ phản ánh sinh động phong tục, tập quán, cảnh vật và con người Tây Nguyên trong đời sống thường ngày của thời kỳ mẫu hệ. Tuy nhiên, vấn đề này chỉ là một nền tảng. Đăm Săn vừa là anh hùng văn hóa, vừa là anh hùng trận mạc, là người cực kỳ dũng cảm và luôn chiến thắng trong cõi người vì những lý do rõ ràng.

Áng văn trong bộ sử thi Đăm Săn đi chinh phục nữ thần mặt trời không chỉ đẹp về nội dung, hình ảnh mà còn chứa nhiều ý nghĩa hay. Nhân vật Đăm Săn được thần thánh hóa, như nguồn sức mạnh con người hy vọng có được trong tương lai. Những yếu tố tả và kể đều được xây dựng hợp lý, phối hợp hài hòa lên một câu chuyện gần gũi nhất với con người. Đây chính là một trong những nét đẹp của thủ pháp nghệ thuật trong thể loại sử thi, mang những đặc điểm đặc sắc của dân tộc Ê đê cổ.

Lời giải chi tiết:

Trong đời sống hàng ngày, sử thi "Đăm Săn" từ lâu đã trở thành liều thuốc tinh thần nuôi lớn tâm hồn bao thế hệ dân tộc Ê-đê. Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn được khắc họa qua lời ca của cộng đồng về sức mạnh phi thường, luôn sẵn sàng đối mặt với thử thách. Những phẩm chất đáng quý ấy cũng được thể hiện rõ nét qua đoạn trích "Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt trời".

Mang trong mình khát vọng lớn lao về cuộc sống phóng khoáng và hùng mạnh, Đăm Săn quyết tâm lên đường, tìm tới nhà nữ thần Mặt Trời để cầu hôn nàng. Hành trình đầy phiêu lưu, mạo hiểm đã tô đậm bản lĩnh, ý chí lớn lao của người anh hùng sử thi.

Trước hết, ta thấy được sức mạnh phi thường, tài năng vượt trội cùng lòng dũng cảm của người anh hùng khi vượt qua mạo hiểm, thử thách trong cuộc phiêu lưu để đến được nhà của nữ thần Mặt Trời. Trên đường tới gặp nữ thần, chàng đã vượt qua không biết bao nhiêu khó khăn, gạt bỏ những lời can ngăn của mọi người để thực hiện mong muốn của bản thân. Đăm Săn còn là con người có khát vọng lớn lao khi muốn chinh phục nữ thần Mặt Trời. Chàng mang hy vọng nàng sẽ đồng ý trở thành vợ của mình "muốn có người nấu cơm canh tôi ăn, dệt khố áo tôi mặc", "muốn có hai vợ lẽ, tôi muốn cả ba vợ tôi đều là những nàng tiên xinh đep". Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn với tài năng, sức mạnh cùng bản lĩnh lớn lao không chỉ được nhân dân trong cộng đồng của chàng ca ngợi mà còn nhận được sự cảm phục, yêu mến từ những người làm trong nhà nữ thần "Người đi ra đi vào nhà trong nhà ngoài đưa mắt nhìn chàng, thấy chàng oai như một vị nữ thần" hay "Khắp các từ trưởng đầu làng không có một ai như khách cả". Thông qua sự dũng cảm của Đăm Săn, ta có thể cảm nhận được khát vọng lớn lao trong việc chinh phục thiên nhiên cùng mở mang bờ cõi của người anh hùng sử thi.

Mặc dù biết con đường chinh phục nữ thần sẽ đầy rẫy nguy hiểm nhưng Đăm Săn không bao giờ sợ hãi mà bỏ cuộc. Chàng sẵn sàng đối mặt với thử thách và tìm cách vượt qua chúng để đến được nhà của nàng. Chàng dùng sức mạnh của bản thân để phá tan các trở ngại của thiên nhiên "đi hết rừng rậm đến núi xanh, có tranh xé tay, gai mây dâm chân, không màng ăn uống". Đó còn là hình ảnh chàng cô độc đi trong núi rừng quạnh hiu nhưng không từ bỏ quyết tâm "Chàng đi, đi mãi, rừng núi quạnh hiu, vắng như không, không như vắng. Nhưng rồi chàng cũng đến được bãi thả trâu bò, rồi bãi thả diều làng ông Đu, ông Điê".

Tuy bị nữ thần Mặt Trời từ chối, Đăm Săn không hề tỏ ra đau khổ mà buồn bã "Tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy. Tôi quay về ăn thịt trâu thịt bò của tôi vậy". Đối mặt với sự thất bại trong công cuộc chinh phục, chàng không chán nản tuyệt vọng mà thể hiện khí phách của vị anh hùng: "Mặc, sống được chết đành". Mặc lời can ngăn về việc Mặt Trời lên cao sẽ gặp nguy hiểm, Đăm Săn vẫn uy nghiêm lên ngựa để trở về "Thế là Đăm Săn ra về. Chàng nhảy lên ngựa ra đi". Cái chết của vị tù trưởng tài giỏi không mang màu sắc bi lụy mà được khắc họa một cách sáng tạo "Ngựa tuy nhiên vẫn còn chạy được, nó tiếp tục chạy nhưng lún dần, cho đến khi ngập ngang đầu gối. từ đó, nó phải đi bước một, cứ bước một đi mãi. Khi mặt trời đã chênh chếch cây xà dọc phía đông thì ngựa đã lún đến sát bẹn, nhưng nó vẫn ráng bước tới. Cho đến khi mặt trời đứng bóng thì ngựa không sao bước tới nữa".

Để làm nổi bật hình ảnh người anh hùng Đăm Săn - vị tù tưởng tài giỏi của cộng đồng, chúng ta không thể phủ nhận những thành công trong nghệ thuật xây dựng nhân vật. Trước hết, nhân vật Đăm Săn được khắc họa sáng tạo thông qua ngôn ngữ đậm chất hùng tráng và giàu hình ảnh. Các tác giả dân gian đã khéo léo miêu tả vẻ đẹp con người chàng qua những hình ảnh quen thuộc "khách này mặc một áo lụa đẹp, thêm một áo chiến cũng thật đẹp. Lông chân như chải, lông đùi như chuốt. Tiếng nghe như chong chóng gõ mõ". Bên cạnh đó, hình ảnh Đăm Săn còn được khắc họa thông qua ngôn ngữ phóng đại, cường điệu "Chàng vươn bước lên cầu thang thì trong nhà người ta đã nghe. Chàng vươn người trên sàn nhà thì trong nhà người ta đã nghe. Chàng dậm chân bước trên sàn hiên thì người ta đã thấy". Ngoài ra, các yếu tố kì ảo thể hiện qua tình huống Đăm Săn thực hiện cuộc phiêu lưu đến nhà nữ thần Mặt Trời cũng góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của nhân vật. Yếu tố kì ảo trong đoạn trích vừa tạo ra những khó khăn thử thách, vừa tô đậm bản lĩnh và lòng dũng cảm của Đăm Săn.

Người anh hùng trong các tác phẩm sử thi luôn để lại ấn tượng sâu bởi phẩm chất đáng quý. Bên cạnh nhân vật Đăm Săn của sử thi Ê-đê, ta bắt gặp hình ảnh Ô-đi-xê - người anh hùng tiêu biểu của sử thi Hy Lạp. Giống như Đăm Săn, Ô-đi-xê cũng mang trong mình lòng dũng cảm cùng tài năng, sức mạnh vượt trội. Dù phía trước là khó khăn, nguy hiểm, chàng vẫn quyết tâm và sẵn sàng đối mặt và tìm cách vượt qua. Hai nhân vật với hai nền văn hóa khác biệt nhưng đã mang đến cho người đọc biết bao cảm xúc yêu mến và ngưỡng mộ.

Với những sáng tạo tinh tế, các tác giả dân gian đã khắc hoạ thành công nhân vật Đăm Săn có bản lĩnh lớn lao cùng lòng dũng cảm khi lên đường đi chinh phục nữ thần Mặt Trời. Khép trang sách lại, người anh hùng của dân tộc Ê-đê đã in sâu trong tâm trí em. Hình ảnh Đăm Săn vượt qua bao khó khăn cùng nỗi cô độc khi tìm đến nhà nữ thần sẽ luôn sống mãi với thời gian.

Đoạn trích "Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời" với những đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng nhân vật đã khẳng định và tô đậm vẻ đẹp phẩm chất của Đăm Săn. Thông qua đó, các tác giả dân gian cũng thể hiện sự ngưỡng mộ, tự hào về người anh hùng tài giỏi, dũng cảm của cộng đồng.

Lời giải chi tiết:

Có thể nói, "Đăm Săn" là một trong những pho sử thi nổi tiếng của người dân tộc Ê-đê nói riêng và người Việt nói chung. Qua tác phẩm, ta cảm nhận được tấm lòng ngợi ca, ngưỡng mộ vẻ đẹp sức mạnh, phẩm chất lí tưởng ở người anh hùng cùng những khát khao về cuộc sống tươi đẹp của người xưa. Điều này được khắc họa rất chân thực trong đoạn trích "Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời".

Giành thắng lợi sau cuộc giao chiến, Đăm Săn thu về rất nhiều của cải. Cuộc sống sung túc lại thêm sung túc. Tuy nhiên, chàng vẫn khao khát chinh phục được Nữ Thần Mặt Trời. Chàng hi vọng nàng sẽ làm vợ của mình. Vì thế, với lòng quyết tâm cao độ, chàng đã lên ngựa ra đi. Chàng ghé thăm nhà Đăm Par Kvây, rủ bạn mình đi cùng. Tuy nhiên, người bạn thân thiết đã từ chối và cảnh báo về nguy hiểm, gian nan phía trước. Thế nhưng, Đăm Săn vẫn kiên định với mục tiêu ban đầu. Chàng mạnh mẽ vượt qua các trở ngại, thành công tìm đến nhà Nữ Thần. Sau cùng, khi bị Nữ Thần từ chối, chàng không tỏ ra buồn bã, đau khổ. Chàng quyết định trở về quê nhà mặc những lời can ngăn từ Nữ Thần. Như vậy, chuyến đi đầy mạo hiểm đã góp phần tô đậm phẩm chất anh hùng ở vị tù trưởng Đăm Săn. Qua đó, các tác giả dân gian đã bày tỏ tấm lòng yêu mến, ngưỡng mộ người anh hùng sử thi. Đồng thời, thể hiện ước mơ, khát vọng về việc chinh phục, khai phá và mở mang bờ cõi. Những thông điệp ý nghĩa này cũng chính là chủ đề bao trùm đoạn trích.

Đầu tiên, thông qua nhân vật Đăm Săn, người xưa bày tỏ mong ước có những phẩm chất lí tưởng mà Đăm Săn là đại diện tiêu biểu. Ở chàng luôn ngời sáng bản lĩnh phi thường cùng khát vọng lớn lao. Đứng trước cuộc sống thịnh vượng, giàu có, chàng không lấy đó làm hài lòng. Chàng hi vọng đời sống sẽ tươi đẹp, rực rỡ hơn nữa. Vì thế, chàng đã quyết tâm lên đường tìm tới nhà Nữ Thần Mặt Trời.

Tiếp đến, các tác giả dân gian còn ngợi ca lòng dũng cảm, luôn sẵn sàng đối mặt với khó khăn, thử thách ở Đăm Săn. Dù người bạn thân thiết Đăm Par Kvây đã ra sức khuyên ngăn "Chết thật đó, diêng ơi!", chàng vẫn kiên quyết lên đường "Mặc, diêng cứ để tôi làm bàn trang tôi san đường đi". Biết con đường sắp tới đầy ắp hiểm nguy, chàng chẳng chút sợ hãi hay nao núng. Chàng mạnh mẽ khẳng định "Để xem tê giác, hùm beo có chết dưới mũi giáo lưỡi gươm của Đăm Săn này hay không!", "Tôi không sợ đâu". Đứng trước thử thách của thiên nhiên núi rừng, chàng đã dũng cảm vượt qua, phá tan các trở ngại. Cuối cùng, giây phút tìm được đến nhà Nữ Thần và bị nàng từ chối, chàng vẫn tỏ quyết tâm muốn nàng làm vợ mình "Tôi không về [...] có lấy được nàng tôi mới về". Chỉ khi thấy thái độ nhất quyết không chịu của Nữ Thần, chàng mới chấp nhận từ bỏ ý định. Dẫu vậy, chàng cũng không tỏ ra chán nản, đau buồn khổ sở. Chàng vẫn kiên quyết lên ngựa trở về quê hương mặc lời dự báo từ Nữ Thần về việc bản thân sẽ gặp hiểm nguy lúc Mặt Trời lên cao "Sống được chết đành! Tôi về đây.".

Từ đây, bên cạnh việc bày tỏ tình cảm trân trọng, ngợi ca người anh hùng sử thi, các tác giả dân gian còn khéo léo gợi lên mong muốn được khai phá, chinh phục thế giới tự nhiên, mở mang bờ cõi. Họ hi vọng cuộc sống cộng đồng sẽ ngày càng giàu có và hạnh phúc. Có thể thấy, mong ước tươi đẹp ấy đã được khắc họa tinh tế trong đoạn trích này.

Bằng việc sử dụng các thủ pháp so sánh, phóng đại "trông nghênh nghênh như một con rắn, ngang ngang như con cọp trong đầm, như con tê giác trong thung",... các tác giả dân gian đã phác họa hết sức chân thực người anh hùng tài giỏi, dũng cảm. Ngoài ra, sự kết hợp hài hòa giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật cũng góp phần làm nổi bật chủ đề đoạn trích. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, đậm chất hùng tráng cũng để lại ấn tượng cho độc giả.

Như vậy, qua đoạn trích "Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời" người xưa đã gửi gắm mong ước về vị anh hùng dũng cảm, phi thường cùng khát vọng về cuộc sống tốt đẹp. Mong rằng, các ý nghĩa, giá trị nhân văn sẽ sống mãi theo dòng thời gian. Để rồi, mỗi khi nhắc tới sử thi "Đăm Săn", người ta sẽ không thể nào quên những lí tưởng cao cả của một thế hệ, một dân tộc.